Η εξέλιξη των City Logistics όπως ήταν φυσικό , ακολούθησε, τις δυο τελευταίες δεκαετίες, τη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού των αστικών κέντρων και την τεράστια ποικιλία καταναλωτικών αγαθών, κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες.
Στη χώρα μας ωστόσο, καταγράφουμε μια ακόμα αντίφαση: Είμαστε σχετικά μπροστά στη νομοθετική αντιμετώπιση της λειτουργίας των κέντρων αστικής διανομής χωρίς να έχουμε πολλά να δείξουμε στην πρακτική εφαρμογή της.
Ο νόμος 4302/2014 προβλέπει την έκδοση ΠΔ με το οποίο ρυθμίζονται κυρίως:
α) Η δημιουργία ειδικών εγκαταστάσεων προσωρινής αποθήκευσης, ενοποίησης και αποομαδοποίησης φορτίων και φορτοεκφόρτωσης εμπορευμάτων και στάθμευσης φορτηγών αυτοκινήτων σε περιοχές των δήμων, προκειμένου να επιτευχθεί συγκεντρωμένη μεταφορά και εκφόρτωση προς τα καταστήματα και η ρυθμιζόμενη πρόσβαση φορτηγών αυτοκινήτων εντός και διαμέσου της πόλης.
β) Η χρήση καθαρών τεχνολογιών εντός του αστικού ιστού και οι ελάχιστες απαιτήσεις σε σχέση με τους όρους φορτοεκφόρτωσης εμπορευμάτων.
γ) Οι όροι για τη χωροθέτηση των εγκαταστάσεων του παρόντος άρθρου σε εντός σχεδίου περιοχές.
Ο νόμος, παρά τις όποιες ενστάσεις που έχουν διατυπωθεί για την πληρότητά του, βάζει το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί η δημιουργία εγκαταστάσεων με έργο την αστική διανομή.
Απ' την άλλη έχουμε ακόμα ελάχιστες εγκαταστάσεις που να δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό τους ως κέντρα αστικής διανομής με την πλήρη έννοια του όρου.
Ας δούμε όμως πια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των κέντρων ενοποίησης και διανομής στον αστικό ιστό.
n Κέντρα αστικής διανομής (Urban Distribution Centers UDCs)
n Κέντρα αστικής ενοποίησης (Urban Consolidation Centers - UCCs)
Κέντρα διανομής εστιασμένα στην αστική διανομή. Φορτία εμπορευμάτων από διαφορετικούς μεταφορείς ενοποιούνται σε δρομολόγια άλλων οχημάτων σχεδιασμένων κατάλληλα και αποτελεσματικότερων για διανομή στον οικιστικό ιστό.
Η ανάπτυξη ολοκληρωμένων μεθόδων διαχείρισης της διανομής στον αστικό ιστό έρχεται να αντιμετωπίσει τη δυσκολία προσέγγισης των σημείων κατανάλωσης, κατά τρόπο αποτελεσματικό σε όρους ευελιξίας, ταχύτητας, κόστους και περιβαλλοντικής συμπεριφοράς.
Για να καταλάβουμε τη σημασία ενός σύγχρονου συστήματος ενοποίησης και διανομής (JDS -Joint delivery system) αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στο πώς σήμερα μεγάλες, για τα ελληνικά δεδομένα, εταιρίες καταναλωτικών αγαθών (τρόφιμα, είδη ένδυσης και υπόδησης, φάρμακα και καλλυντικά) διαχειρίζονται την αστική διανομή.
Αρκετές από αυτές διαθέτουν ιδιωτικό στόλο οχημάτων και εταιρικά ανεπτυγμένα συστήματα διαχείρισης της διανομής.
Βλέπουμε εταιρείες με παραπλήσιο ή και ίδιο αντικείμενο να επιλέγουν διαφορετικού τύπου οχήματα, να προσπαθούν να εκμεταλλευτούν ευνοϊκά χρονικά παράθυρα παράδοσης, συχνά ο ένας πάνω στον άλλο, με αντικειμενικές δυσκολίες στην παράδοση (ταχύτητα, έλεγχοι, επιστροφές, διαχείριση υλικών συσκευασίας-αποβλήτων).
Μισογεμάτα οχήματα με οδηγούς σε κατάσταση έντασης και παραλήπτες συνεχώς υπό πίεση συνθέτουν μια συνηθισμένη εικόνα των καθημερινών διανομών και παραδόσεων.
Άλλες πάλι απευθύνονται σε εταιρίες 3PL και αναθέτουν το διανεμητικό τους έργο, μεταφέροντας σε αυτές το πρόβλημα και καταβάλλοντας υψηλό, σε σχέση με το αντικείμενο της μεταφοράς, κόστος.
Απ' τη μεριά της η 3PL εταιρεία αναπτύσσει το δικό της μοντέλο αστικής διανομής, συχνά διαφορετικό για κάθε πελάτη της.
Τελικά την αστική διανομή καλείται να καλύψει μια πανσπερμία διαφορετικών συστημάτων, με διαφορετικά μέσα και οργάνωση τα οποία έχουν ως παράπλευρες συνέπειες την επιβάρυνση της πόλης και των κατοίκων της δυσανάλογα με το επιτελούμενο έργο.
Κοιτάζοντας προς την πλευρά άλλων ανεπτυγμένων κρατών και των μεγάλων πόλεών τους βλέπουμε όλο και συχνότερα μια άλλη εικόνα.
Προμηθευτές, μεταφορείς και κέντρα διανομής, οι πολιτειακές και τοπικές αρχές και οι καταναλωτές συμφωνούν σε μια συνολική αντιμετώπιση της αστικής διανομής εγκαθιστώντας σύγχρονα ενοποιημένα κέντρα και συστήματα διανομής μέσα στον ιστό των πόλεων.
Παράγοντες που καθορίζουν την επιτυχή λειτουργία ενός κέντρου αστικής διανομής
A) Στοχεύουν στη βελτίωση των περισσότερων συντελεστών που καθορίζουν την αποτελεσματικότητα της διανομής:
Κόστος μεταφοράς/διανομής
Οι παράγοντες που επηρεάζουν το κόστος και σχετίζονται με τη μέθοδο διανομής είναι:
n Ο βαθμός πληρότητας τονάζ του οχήματος ανά δρομολόγιο
• Πρακτικά το κόστος ανά μονάδα μεταφοράς αυξάνεται ανάλογα με το ποσοστό των κενών οχηματο-χιλιομέτρων για κάθε μεταφορά.
• Η ενοποίηση φορτίων σε κοινά δρομολόγια και με τη χρήση εξειδικευμένων, για αστική διανομή, οχημάτων αυξάνει την πληρότητά τους και μειώνει σημαντικά το κόστος διανομής.
• Στην Ευρώπη των 28 το ποσοστό των κενών οχηματο-χιλιομέτρων ανήλθε, τo 2015, σε περίπου 20% με στοιχεία της Eurostat.
• Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 40%.
• Την ίδια ώρα, τα δυο τελευταία χρόνια, φαίνεται η διανομή εντός των πόλεων να ανακτά μια δυναμική σε σχέση με τα προηγούμενα.
• Στην Ελλάδα η βελτίωση της διανομής είναι ακόμα μικρή αλλά με σαφείς τάσεις ανόδου.
• Είναι φανερό το όφελος που προκύπτει από μια μείωση της άεργης μεταφοράς αυξάνοντας τη συνεργατική πληρότητα των οχημάτων.
n Ο χρόνος παραμονής στο σημείο παράδοσης
• Η ταυτόχρονη άφιξη πολλών οχημάτων στα σημεία παράδοσης αυξάνει τον χρόνο παραμονής με συνέπεια τη μείωση του ωφέλιμου χρόνου του δρομολογίου και των σημείων εξυπηρέτησης ανά δρομολόγιο.
• Από την άλλη ενοποιημένα φορτία πολλών προμηθευτών εκμεταλλεύονται καλύτερα τα διαθέσιμα χρονικά παράθυρα και μειώνουν σημαντικά τους χρόνους και κατά συνέπεια το κόστος ανά παράδοση.
n Η μέθοδος δρομολόγησης και ο αριθμός των σημείων εξυπηρέτησης ανά δρομολόγιο
• Ισχυρά υπολογιστικά συστήματα εκμεταλλεύονται το σύνολο των σημείων παράδοσης παράγοντας δρομολόγια με τον πιο οικονομικό τρόπο μειώνοντας με τη σειρά τους το κόστος διανομής.
• Τα συστήματα αυτά απαιτούν μεγάλες επενδύσεις σε υπολογιστές και εφαρμογές, τις οποίες δύσκολα μια επιχείρηση μπορεί να υλοποιήσει από μόνη της.
• Ειδικά στην Ελλάδα ελάχιστες εταιρείες διαθέτουν σύγχρονα συστήματα δρομολόγησης στον αστικό ιστό.
n Η ψηφιοποιημένη μετάδοση της πληροφορίας της διανομής
• Η ενημέρωση του παραλήπτη, ηλεκτρονική και σε κάθε βήμα της μεταφοράς, επιτρέπει τον καλύτερο συντονισμό παράδοσης-παραλαβής μειώνοντας με τη σειρά της τους χρόνους αναμονής και το αντίστοιχο κόστος.
• Το κόστος επένδυσης και σε αυτά τα συστήματα είναι συνήθως απαγορευτικά για μεγάλο αριθμό προμηθευτών.
Επιβάρυνση περιβάλλοντος
Η αστική διανομή είναι από τους κύριους παράγοντες επιβάρυνσης του περιβάλλοντος. 30.000.000 ελαφρά (>3,5 tn) οχήματα εμπορευματικής μεταφοράς στη Ευρωπαϊκή Ένωση (στην Ελλάδα 800.000), που κινούνται κυρίως στα αστικά κέντρα, συνεισφέρουν στην έκλυση CO2 και των άλλων ατμοσφαρικών ρύπων.
Περίπου 70% της εκπομπής CO2 στις αστικές μεταφορές οφείλεται στα επιβατικά αυτοκίνητα και το 27% στα οχήματα μεταφο-ράς εμπορευμάτων. Η ΕΕ ζητάει από τα κράτη μέλη να αναλάβουν δράσεις ώστε να μειωθούν οι εκπομπές κατά 20% το 2030 (σε σχέση με το 2008) μειώνοντας τα συμβατικά οχήματα κατά 50%.
Οι μεγάλες πόλεις οργανώνονται με τη δημιουργία Low Emissions Zones (LEZs) στις οποίες θα επιτρέπεται η είσοδος Low emission vehicles (LEVs) με συγκεκριμένο τρόπο και σε συγκεκριμένο χρόνο.
Τα οχήματα αυτά θα εξυπηρετούν κυρίως μεγάλα κέντρα αστικής διανομής καθιστώντας δύσκολη έως αδύνατη την κυκλοφορία των υπόλοιπων οχημάτων.
Αποτέλεσμα αυτών των δράσεων η δραστική μείωση των εκπομπών που προέρχονται από την αστική διανομή.
Η μείωση του αριθμού των οχημάτων, λόγω της ενοποίησης της αστικής διανομής, θα μειώσει την κυκλοφοριακή φόρτιση και την επίδραση του θορύβου στις μεγαλουπόλεις.
Οδικά ατυχήματα
Η εμπλοκή ελαφρών φορτηγών (<3,5 tn) σε οδικά ατυχήματα ευθύνεται για περίπου 750 θανάτους ετησίως στα κράτη της ΕΕ με στοιχεία του 2015. Από αυτούς 44 συνέβησαν στη Ελλάδα. Ο αριθμός των ατυχημάτων βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τον αριθμό των οχημάτων που κυκλοφορούν και την κυκλοφοριακή φόρτιση των αστικών περιοχών.
Η μείωση των οχημάτων αστικής εμπορευματικής μεταφοράς, ως αποτέλεσμα της λειτουργίας συστημάτων ενοποίησης της αστικής διανομής, θα μειώσει δραστικά τα ατυχήματα.
Αυτό ήδη παρατηρείται σε μεγάλες πόλεις της Ευρώπης όπου λειτουργούν UDCs.
Ευελιξία-συνέπεια παράδοσης
Παράγοντες που βελτιώνονται σημαντικά με τη χρήση ενοποιημένων συστημάτων διανομής είναι η ευελιξία και η συνέπεια στις παραδόσεις. Αυτό είναι αποτέλεσμα της χρήσης εξειδικευμένων οχημάτων και πλήρους εποπτείας των συνθηκών κυκλοφορίας των πόλεων από τα συστήματα των UDCs.
B) Απαραίτητες προϋποθέσεις για τη λειτουργία των Κέντρων Αστικής Διανομής
n Η εγκατάστασή τους κοντά σε μεγάλα αστικά κέντρα και σε επαφή με τους οδικούς άξονες
n Η διευκόλυνση της λειτουργίας τους από τις τοπικές κοινωνίες και το κράτος (διάθεση χώρων στάθμευσης, οδικών προσβάσεων, ειδικών διευκολύνσεων κυκλοφορίας.)
Στο Μόναχο τα μεγάλα οχήματα υποχρεούνται να παραδίδουν τα εμπορεύματά τους σε UDCs και από αυτά γίνεται η μεταφορά στον αστικό ιστό με ειδικά οχήματα.
Στη La Rochelle της Γαλλίας η είσοδος οχημάτων μεταφοράς εμπορευμάτων επιτρέπεται μόνο μεταξύ 06.00 και 07.30 με την εξαίρεση των οχημάτων που μεταφέρουν από UDC.
Σε πολλές άλλες πόλεις διευκολύνεται η αστική διανομή από τα UDCs με ειδικά αποκλειστικά ωράρια, ειδικές διαδρομές και χώρους παρκαρίσματος.
n Η επίτευξη ανταγωνιστικών δεικτών απόδοσης (κόστος, χρόνοι παράδοσης, ποιότητα διανομής)
n Η συνεργασία και ο συντονισμός των εμπλεκομένων (προμηθευτών εμπορευμάτων, μεταφορέων, καταστημάτων, καταναλωτών, αρχών και δημοσίων υπηρεσιών) με συχνά αντικρουόμενα (με τη στενή έννοια) συμφέροντα.
Οι προμηθευτές μεταφέρουν το διανεμητικό τους έργο στα
UDCs απαλαγμένοι από τους περιορισμούς της ανταγωνιστικότητας και από τη λειτουργία ακριβών τμημάτων μεταφοράς-διανομής αλλά και τα μόνιμα καθημερινά προβλήματα στις παραδόσεις τους. Τα UDCs επενδύουν πόρους και εξειδικεύονται στην αστική διανομή προσαρμοσμένα στις ειδικές απαιτήσεις των πόλεων.
Οι κάτοικοι απολαμβάνουν ηπιότερες επιδράσεις στη ζωή τους ταυτόχρονα με καλύτερο service των αναγκών τους.
Η πολιτεία και οι δήμοι συντονίζουν και συχνά συμμετέχουν στις απαραίτητες επενδύσεις παρέχοντας ταυτόχρονα το κατάλληλο περιβάλλον λειτουργίας των UDCs. Δημιουργούν το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας των UDCs και ρυθμίζουν τους κανόνες ανταγωνισμού.
Γ) Από την άλλη αντιμετωπίζουν και σημαντικά προβλήματα:
n Οι κακές κυκλοφοριακές συνθήκες των μεγαλουπόλεων
n Οι δυσκολίες στάθμευσης (παράνομα παρκαρίσματα)
n Αυξημένος κίνδυνος ζημιών λόγω της μεταφόρτωσης
n Η εμπλοκή των οδηγών σε εμπιστευτικές πληροφορίες (κυρίως για τα προϊόντα και τους πελάτες)
n Ο αθέμιτος ανταγωνισμός από ανεξάρτητους (συχνά και παράνομους) μεταφορείς
n Η ελλιπείς μελέτες σκοπιμότητας που οδηγούν σε αποτυχία τα projects εγκατάστασης και λειτουργίας των UDCs.
n Μελέτες στηριγμένες σε λανθασμένες αναλύσεις αλλά και περιορισμοί στο αναγκαίο κεφάλαιο επένδυσης έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους διανομής, την αύξηση των ημερών παράδοσης, λανθασμένες παραδόσεις αντίθετα με τους επιδιωκόμενους στόχους.
n Η επικέντρωση στη διανομή μόνο καταναλωτικών αγαθών μπορεί να αφήσει εκτός σημαντικούς τομείς της αστικής μεταφοράς (απορρίμματα, κατασκευαστικά υλικά, ανταλλακτικά βιομηχανιών και άλλα) στερώντας από σημαντικό έργο τα συστήματα αστικής διανομής.
Στην Ελλάδα η συζήτηση μόλις άρχισε. Η ανάπτυξη της οικονομίας, όποτε και να 'ρθει, και η εμφάνιση μεγάλων ομίλων, που μοιραία θα πάρουν στα χέρια τους σημαντικά κομμάτια της τροφοδοσίας των πόλεων, βάζει στο τραπέζι την ανάγκη να προλάβουμε την άναρχη ή και προβληματική δημιουργία των όποιων κέντρων αστικής διανομής.
Τα μεγάλα ζητήματα όπως το ποιοι θα αναλάβουν το κόστος της απαιτούμενης επένδυσης, πόσα και πού θα εγκατασταθούν και ποιοι θα τα λειτουργήσουν (ιδιωτικές εταιρείες, τοπικές κοινότητες, μεγάλοι όμιλοι μεταφοράς και διανομής) πρέπει να συγκεκριμενοποιηθούν με διάλογο και συγκλίσεις μεταξύ των εμπλεκομένων και στην κατεύθυνση της βιώσιμης και φιλικής στο περιβάλλον και τον άνθρωπο, λειτουργίας των αστικών κέντρων.
Τα σύγχρονα κέντρα αστικής διανομής, συνδυαζόμενα με την άλλη μεγάλη καινοτομία σε ραγδαία εξέλιξη (και στη χώρα μας), το ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce), μπορούν να βρουν εφαρμογή και να λύσουν βασικά προβλήματα των ελληνικών αστικών κέντρων απαλύνοντας και το πρόβλημα της άναρχης δόμησης και της ανεπάρκειας των απαραίτητων οδικών αξόνων.
Για το e-commerce θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο μας.
