Από τις πιο εμπορικές κατηγορίες φορτηγών, είναι αυτή με μικτά βάρη από 8 μέχρι 18 τόνους, εκπροσωπούμενη από το σύνολο σχεδόν των κατασκευαστών επαγγελματικών οχημάτων, οι οποίοι προσφέρουν μια τεράστια ποικιλία αυτοκινήτων, ικανή να δώσει λύσεις στις όποιες μεταφορικές ανάγκες των πελατών.
Αυτή η πλούσια γκάμα μοντέλων είναι αποτέλεσμα των συνδυασμών δύο βασικών ομάδων τεχνικών χαρακτηριστικών: Η μία αφορά στα μηχανικά μέρη του αυτοκινήτου και η άλλη στη μεταφορική του ικανότητα.
Έχουμε δηλαδή, από τη μια πλευρά κινητήρα, κιβώτιο, άξονες, αναρτήσεις, μεταξόνιο και από την άλλη, διαστάσεις, ωφέλιμο βάρος, όγκο φόρτωσης (χωρητικότητα), απόβαρο οχήματος προσβασιμότητα φορτίων (ευκολία φόρτωσης - εκφόρτωσης) και -το κυριότερο- το είδος της υπερκατασκευής.
«Μπαλαντέρ» ανάμεσα στις δυο αυτές ομάδες, είναι η καμπίνα. Αν δηλαδή υποθέσουμε, ότι ο πελάτης ικανοποιείται τόσο από τα μηχανικά μέρη, όσο και από το χώρο φόρτωσης, τότε ο τύπος της καμπίνας και ο εξοπλισμός της αποτελεί το τρίτο βασικό κριτήριο που θα βαρύνει στην απόφαση υπέρ του ενός ή του άλλου αυτοκινήτου, με την προϋπόθεση όμως, ότι ο αγοραστής θα είναι και ο οδηγός του φορτηγού. Αντίθετα, αν δηλαδή ο αγοραστής και ιδιοκτήτης του φορτηγού πρόκειται να απασχολήσει τρίτο πρόσωπο ως οδηγό, τότε, για την αξιολόγηση της καμπίνας, τα κριτήρια διαφοροποιούνται, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
«Εξωγενείς» παράγοντες
Θα ήταν όμως παράλειψη από τον υπογράφοντα τούτο το ρεπορτάζ, αν δεν κάναμε λόγο για ένα σοβαρότατο «εξωγενή» παράγοντα που πρέπει να λάβουμε οπωσδήποτε υπόψη για την επιλογή του κατάλληλου οχήματος.
Πρόκειται για τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις στην κυκλοφορία των φορτηγών που τίθενται από τα «συναρμόδια» Υπουργεία, τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις και τους Δήμους.
Με «ελαφρά την καρδία», συχνά αβασάνιστα και χωρίς εμπεριστατωμένες μελέτες, οι δήμαρχοι τοποθετούν πινακίδες απαγόρευσης εισόδου των φορτηγών στους δρόμους του δήμου χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις οδικές συνδέσεις, με κεντρικές αρτηρίες ή άλλους δήμους, με αποτέλεσμα ακόμη και η μετακόμιση του ίδιου του δήμαρχου ή του συμβούλου του να γίνεται παράνομα!
Ομοίως, σοβαρά υπόψη πρέπει επίσης να ληφθούν οι περιορισμοί στην κυκλοφορία των φορτηγών στην μπλε ζώνη της Αθήνας, στο εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας και στις όποιες αντίστοιχες περιοχές της Θεσσαλονίκης και όλων των άλλων πόλεων της χώρας που πρόκειται να δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά το αυτοκίνητο.
Ακόμη, βέβαια, θα πρέπει ο υποψήφιος ιδιοκτήτης του φορτηγού να προσέξει αν το όχημα που θα προμηθευτεί εμπίπτει μεν στην απαγόρευση της κυκλοφορίας στις εθνικές οδούς κατά τις Παρασκευές και τις Κυριακές, αλλά ταυτόχρονα, περιλαμβάνεται ή όχι στις εξαιρέσεις που ισχύουν ανάλογα με τα μεταφερόμενα αγαθά.
Το ζητούμενο από τα μηχανικά μέρη του φορτηγού
Για μια σωστή αξιολόγηση των μηχανικών μερών ενός επαγγελματικού αυτοκινήτου, ο υποψήφιος αγοραστής πρέπει ως βασικό κριτήριο να έχει την απόδοσή του, αυτό που οι ξένοι ονομάζουν efficiency.
Δηλαδή την προσφορά του αυτοκινήτου σε ισχύ, ροπή, έλξη κ.λπ. σε σχέση με το βάρος του (απόβαρο + ωφέλιμο) και αυτά σε σχέση με την κατανάλωσή του μετρούμενη σε αστικό και ημιαστικό περιβάλλον διαδρομών. Παραλείπουμε τον παράγοντα «χρόνος εκτέλεσης του δρομολογίου» ο οποίος συνδέεται άμεσα με τα παραπάνω, γιατί θεωρούμε ότι πλέον έχει δευτερεύουσα σημασία, αφού ο χρόνος εκτέλεσης μιας διαδρομής π.χ. 50 ή 80 χλμ., ελάχιστα εξαρτάται από την ισχύ του κινητήρα, το μικτό βάρος του φορτηγού και άλλα μηχανικά στοιχεία αφού έχει να κάνει με τον κυκλοφοριακό φόρτο, τα μποτιλιαρίσματα, τα φανάρια και τον αριθμό των παραδόσεων που θα εκτελέσει ένα φορτηγό στη διάρκεια του δρομολογίου του εντός μιας αστικής και ημιαστικής περιοχής.
Έτσι, πρωτεύοντα ρόλο αποκτά το... στροφόμετρο, δηλαδή το εύρος εκείνο των στροφών που λειτουργεί η μηχανή για να καλύψει τις ανάγκες κίνησης. Σε όσο χαμηλότερες στροφές μέσα στην πράσινη ζώνη λειτουργεί ο κινητήρας αποδίδοντας την εκάστοτε απαιτούμενη ισχύ και ροπή, τόσο πιο οικονομικός σε κατανάλωση είναι και όχι μόνο. Γιατί ένας κινητήρας που λειτουργεί σε χαμηλές στροφές, έχει λιγότερες ανάγκες σε συντήρηση, ενώ κερδίζει και σε μακροζωία.
Το σύστημα μετάδοσης είναι εξίσου σημαντικό μηχανικό στοιχείο, αλλά εύκολα ελεγχόμενο ως προς την απόδοσή του, από τον υποψήφιο αγοραστή και τούτο, γιατί οι σχέσεις μετάδοσης αναφέρονται στις μπροσούρες των κατασκευαστών.
Εξάλλου, η επιλογή μεταξύ μηχανικού (χειροκίνητου) κιβωτίου, ή πλήρως αυτόματου, είναι... απλή υπόθεση, καθώς το αυτόματο κιβώτιο σ' αυτήν ειδικά την κατηγορία των αυτοκινήτων πλεονεκτεί παρά την αρχική επιβάρυνση στο κόστος της αγοράς του αυτοκινήτου. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε, την πολύτιμη συνεισφορά του αυτόματου κιβωτίου στην οικονομία καυσίμου χάρη στη σωστή επιλογή της κατάλληλης ταχύτητας και ακριβώς στον χρόνο που αυτή απαιτείται να γίνει. Γιατί, όσο έμπειρος κι αν είναι ο οδηγός, προβαίνει συχνά σε πρόωρες ή σε καθυστερημένες χρονικά αλλαγές (όπως έχουν αποδείξει εκτεταμένες δοκιμές) με αποτέλεσμα η βελόνα στο στροφόμετρο να βγαίνει συχνά εκτός πράσινης ζώνης. Επειδή μάλιστα οι μεταφορές - διανομές διεξάγονται σε δύσκολες κυκλοφοριακές συνθήκες οι αλλαγές ταχυτήτων είναι πολλαπλάσιες εκείνων που πραγματοποιούν τα φορτηγά μεγάλων αποστάσεων εθνικών ή διεθνών μεταφορών, άρα η ανάγκη για αυτόματο κιβώτιο είναι ιδιαίτερα αυξημένη.
Και επειδή ίσως σας δημιουργήθηκε η απορία, γιατί τότε να πωλούνται περισσότερα φορτηγά μεγάλων αποστάσεων με αυτόματα κιβώτια, σε σχέση με τα μεσαίας κατηγορίας φορτηγά μεταφορών - διανομών που εξοπλίζονται κυρίως με χειροκίνητα, η απάντηση έρχεται από τον διευθυντή παραγωγής μεγάλου γερμανού κατασκευαστή:
«Το αυτόματο κιβώτιο έχει ένα κόστος το οποίο είναι σχεδόν το ίδιο, είτε προορίζεται στα βαριά οχήματα μεγάλων αποστάσεων, είτε στα μεσαία. Αυτό έχει σαν συνέπεια η ποσοστιαία μεταβολής (προς τα πάνω) στην τελική τιμή του βαρέως οχήματος να είναι σημαντικά μικρότερη σε σχέση με την ποσοστιαία μεταβολή της τελικής τιμής του μεσαίου φορτηγού με αυτόματο κιβώτιο».
Πιο απλά, αν το αυτόματο κιβώτιο επιβαρύνει π.χ. κατά 7% την τιμή ενός βαρέως οχήματος, η επιβάρυνση στην τιμή του μεσαίου φορτηγού σκαρφαλώνει στο 20% οπότε και γίνεται αισθητή από τον πελάτη. Όμως, παρά το υψηλό κόστος του, το αυτόματο κιβώτιο, γρήγορα θα κάνει απόσβεση, όπως έχουν αποδείξει αξιόπιστες έρευνες βασισμένες σε δοκιμές, ενώ η ύπαρξή του αυξάνει την ασφάλεια (ο οδηγός είναι προσηλωμένος μόνο στον δρόμο και στην κίνηση) και βέβαια προσφέρει πιο ξεκούραστα δρομολόγια στον οδηγό.
Άλλα μηχανικά στοιχεία που πρέπει να προσέξετε στα οχήματα μεταφορών - διανομών είναι:
Το κόψιμο του τιμονιού. Διαβάστε τα τεχνικά χαρακτηριστικά, όπου αναφέρεται η διάμετρος του κύκλου περιστροφής. Προσοχή στις λεπτομέρειες, αν δηλαδή αναφέρεται μεταξύ τοίχων ή όχι.
Οι αναρτήσεις. Φουσκάτες ή με ελατήρια ή και τα δύο.
Επιλογή μεταξονίου, προβόλων και ύψους πλαισίου
Πριν φτάσουμε στην επιλογή της υπερκατασκευής, δηλαδή του χώρου φόρτωσης, θα πρέπει να έχουμε αποφασίσει για το μεταξόνιο του οχήματος και το ύψος του πλαισίου, καθώς αυτά τα δύο στοιχεία συνδέονται άμεσα με την υπερκατασκευή, αλλά και τον τύπο της καμπίνας. Συνήθως οι επιλογές στα μεταξόνια είναι τρεις -κοντό, μεσαίο και μακρύ- ενώ το ύψος του πλαισίου, δίδεται σε εκατοστά από το έδαφος με συγκεκριμένο τύπο ελαστικών και σχετίζεται άμεσα με το είδος των μεταφερομένων εμπορευμάτων και την ευκολία φορτοεκφόρτωσής τους.
Από τις δυσκολότερες επιλογές για τον σωστό επαγγελματία είναι οι πρόβολοι (μπροστινός και πίσω) και τούτο γιατί, ανάλογα με το μήκος τους και το ύψος τους από το έδαφος, και ανάλογα με τον τύπο των αναρτήσεων και το βάρος, έχουν μεγάλη ή μικρή γωνία «προσέγγισης» ή «απομάκρυνσης» που σε απλά ελληνικά, σημαίνει βρίσκουν ή δεν βρίσκουν στην άσφαλτο όταν από την ισιάδα παίρνουν τον ανήφορο ή ανάποδα, όταν κατεβαίνουν τον κατήφορο και συναντούν τον ίσιο δρόμο. Δεν είναι μόνο οι ζημιές που προκαλούνται στο αυτοκίνητο, είναι, ότι πολλές φορές ο οδηγός διαβλέποντας ότι το φορτηγό θα βρει κάτω, αναγκάζεται και κάνει κύκλους για να φτάσει στο σημείο παράδοσης, που σημαίνει χαμένος χρόνος, κατανάλωση κ.λπ.
Συμπέρασμα: Ο μεγάλου μήκους πίσω πρόβολος, αυξάνει το μήκος της καρότσας, άρα και του χώρου φόρτωσης, όμως ταυτόχρονα δημιουργεί προβλήματα στην κίνηση του φορτηγού. Εξάλλου, από μηχανολογικής πλευράς, ο υποψήφιος αγοραστής ενός φορτηγού με μακρύ πίσω πρόβολο που θέλει να βάλει και υδραυλική πίσω πόρτα (ράμπα) φόρτωσης, θα πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλευτεί μηχανικό, καθώς το πρόσθετο σημαντικό βάρος της υδραυλικής πόρτας ενδεχομένως να προκαλέσει «διατάραξη» των μηχανολογικών ισορροπιών σε σχέση και με τις αναρτήσεις και του πίσω άξονα.
Με τις παραπάνω γενικές επισημάνσεις που αφορούν στην πρώτη ομάδα στοιχείων, των μηχανικών μερών του αυτοκινήτου, περνάμε τώρα στη δεύτερη ομάδα που είναι εξίσου σπουδαιότατη για το επαγγελματικό αυτοκίνητο και μιλάμε φυσικά για την υπερκατασκευή, το χώρο φόρτωσης.
Ζητούμενο: Ποια είναι η σωστή Υπερκατασκευή;
Μια πρώτη (και εύλογη) απάντηση στο παραπάνω ερώτημα θα ήταν αυτή που συνηθίζεται: «Ανάλογα με τις μεταφορικές σου ανάγκες».
Δεν αμφισβητούμε την ορθότητα της απάντησης την οποία κι εμείς προκρίνουμε, αλλά...
- Τι γίνεται όταν οι μεταφορικές ανάγκες εναλλάσσονται, σύμφωνα με τα προϊόντα; (π.χ. σούπερ μάρκετ, εταιρείες logistics κ.ά.);
- Τι γίνεται όταν οι μεταφορικές ανάγκες διαφοροποιούνται σε σχέση με τον όγκο και τη συσκευασία των προϊόντων;
- Τι γίνεται όταν οι μεταφορικές ανάγκες ποικίλουν εξαιτίας του ειδικού βάρους των προϊόντων;
Από την ανάλυση που ακολουθεί, πιστεύουμε, ότι τα παραπάνω ερωτήματα θα απαντηθούν. Πρώτα όμως, ας γίνει κατανοητό, ότι η μεταφορά - διανομή των προϊόντων, αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό στάδιο της παραγωγικής / εμπορικής διαδικασίας μιας επιχείρησης, ότι το μεταφορικό κόστος μετακυλίεται στο προϊόν κι έτσι επηρεάζεται άμεσα η ανταγωνιστικότητά του.
Ένας επιπλέον παράγοντας, από τους πιο σημαντικούς είναι ο χρόνος φόρτωσης, αλλά κυρίως εκφόρτωσης – παράδοσης των προϊόντων καθώς οι χρόνοι είναι εξαιρετικά πιεστικοί. Για τη φορτοεκφόρτωση προσφέρονται βοηθητικά μέσα, όπως η υδραυλική ράμπα, η οποία όμως αφαιρεί βάρος από το ωφέλιμο, με αποτέλεσμα ορισμένοι επιχειρηματίες να προτιμούν φουσκάτα φορτηγά με σύστημα αυξομείωσης του ύψους φόρτωσης. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι οι φορτοεκφορτώσεις γίνονται από ράμπα σε ράμπα.
Άρα λοιπόν, η οικονομικότερη μεταφορά είναι το ζητούμενο, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις της ασφαλούς και ποιοτικής διακίνησης των προϊόντων.
Παράγοντες που σχετίζονται άμεσα με την οικονομικότερη μεταφορά - διανομή των προϊόντων σε σχέση με την υπερκατασκευή του φορτηγού είναι:
- Προβλήματα στοιβασίας στο εσωτερικό μιας κιβωτάμαξας. Έστω ότι έχουμε να μεταφέρουμε χαρτοκιβώτια, όπως π.χ. οι κούτες τύπου «νουνού». Αν το εσωτερικό της κιβωτάμαξας, ήταν ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, τότε θα είχαμε την καλύτερη φόρτωση. Όμως στις περισσότερες κιβωτάμαξες έχουμε απώλεια εσωτερικού χώρου και προβλήματα στοιβασίας εξαιτίας των θόλων των τροχών, που μειώνουν σημαντικά το ωφέλιμο πλάτος φόρτωσης. Δεύτερο πρόβλημα στοιβασίας που παρατηρείται στις (μικρές μόνο) κιβωτάμαξες είναι οι ράγες στο εσωτερικό των τοίχων που ρολάρουν οι πλαϊνές πόρτες, ενώ, στις μεγάλες κιβωτάμαξες συχνά εξέχουν οι (κατά τ' άλλα απαραίτητοι) γάντζοι πρόσδεσης, αν και ορισμένοι κατασκευαστές φροντίζουν να εκμεταλλεύονται τον χώρο ανάμεσα στις μεταλλικές δοκίδες του σκελετού των τοίχων. Τρίτο πρόβλημα είναι το εσωτερικό εξόγκωμα του τοίχου της καμπίνας. Θέλοντας ο κατασκευαστής να δημιουργήσει ένα πιο άνετο χώρο στην καμπίνα και να δώσει στα καθίσματα την απαραίτητη ρύθμιση προς τα πίσω, δημιουργεί στον πίσω τοίχο της καμπίνας ένα κοίλωμα, το οποίο όμως γίνεται εξόγκωμα στο χώρο των εμπορευμάτων. Ανάλογο πρόβλημα στοιβασίας παρατηρείται στις κιβωτάμαξες που οι πλαϊνοί τοίχοι διαγράφουν καμπύλη προς τα μέσα, αρκετά εκατοστά πριν συναντήσουν το ταβάνι. Έτσι, αν στο πάτωμα το πλάτος είναι π.χ. 2,40 μ. το πλάτος στο ταβάνι γίνεται 2,20 μ. Αλλά και στους θαλάμους, το ή τα βαπορέτα των ψυκτικών μηχανημάτων «τρώνε» επίσης πολύτιμο χώρο.
Συμπέρασμα: Ο πελάτης και υποψήφιος αγοραστής ενός φορτηγού μεταφορών - διανομών δεν πρέπει να συγκρίνει το χώρο φόρτωσης μόνο ως κυβικά μέτρα, όπως τον δίνει ο κατασκευαστής, αλλά πρέπει να τον ελέγχει και από πρακτικής πλευράς, σύμφωνα με τα παραπάνω.
Αν τώρα, τα προϊόντα που μεταφέρει, είναι ειδικών διαστάσεων, τότε το θέμα της υπερκατασκευής, πρέπει να απασχολήσει ιδιαίτερα τον υποψήφιο αγοραστή, όμως πρέπει να γνωρίζει, ότι για όλα υπάρχουν λύσεις, τις οποίες οι αμαξοποιοί έχουν υπόψη τους. Έτσι, για μεταφορές ρούχων, ανεβαίνει το ύψος του ταβανιού και μπαίνουν σωλήνες κατά μήκος για να κρέμονται οι... κρεμάστρες με τα ρούχα. Εδώ, μπορούμε να επιλέξουμε μεγάλου μήκους κιβωτάμαξα, αφού το βάρος των εμπορευμάτων είναι ελαφρύ. Αν μεταφέρουμε σωλήνες διαφορετικών διαστάσεων, υπάρχει δυνατότητα ο αμαξοποιός να μας τοποθετήσει λούκια, πάλι κατά μήκος του ταβανιού μέσα στα οποία να περνάνε και να μεταφέρονται οι σωλήνες, αφήνοντας ελεύθερο το κάτω μέρος της καρότσας. Αν μεταφέρουμε προϊόντα σε παλέτες, τότε, ανάλογα με το βάρος τους και το ύψος τους, αλλά και την αντοχή της συσκευασίας τους (κυρίως) μπορούμε να έχουμε δεύτερο και τρίτο «πάτωμα» τοποθέτησης των παλετών, φροντίζοντας όμως να υπάρχουν ρυθμιζόμενα ως προς το ύψος (τουλάχιστον) δακτυλίδια πρόσδεσης.
Για έπιπλα, μετράει η εμπειρία και μόνο του φορτωτή για να εξοικονομήσει χώρο, δεδομένου ότι η στοιβασία σ' αυτό το είδος απαιτεί λεπτός χειρισμούς και προστασία των επίπλων με υλικά συσκευασίας, κουβέρτες, μαλακά σχοινιά κ.ά. Και για τις επιπλάδικες κλούβες προέχει ο όγκος φόρτωσης από το βάρος.
Προβλήματα προσβασιμότητας των φορτίων.
Όπως όλοι γνωρίζουμε, τα μεσαία φορτηγά κοινού φόρτου φορτώνουν κατά κανόνα από πίσω, χρησιμοποιώντας υδραυλική πόρτα / ράμπα φόρτωσης ή και ηλεκτρικής λειτουργίας για λόγους περιβαλλοντικούς και οικονομίας. Το βάρος της πόρτας είναι υπολογίσιμο καθώς αφαιρείται από το ωφέλιμο και ανάλογα με το τονάζ του αυτοκινήτου, οι υδραυλικές πίσω πόρτες αρχίζουν από τα 600 - 700 kg και φτάνουν ως τα 1.800 kg (για τη σωστή επιλογή της ράμπας, θα αναφερθούμε ξεχωριστά σε ένα από τα επόμενα τεύχη του περιοδικού ΤΡΟΧΟΙ & TIR).
Ένα από τα σημεία που πρέπει να προσέξουμε είναι οι περιορισμοί που επέρχονται με την τοποθέτηση της πόρτας. Έτσι πρωτεύοντα ρόλο παίζει τώρα το πλάτος και το μήκος της ράμπας (πλατφόρμα φόρτωσης) της υδραυλικής πόρτας, αν η συνολική επιφάνεια της πλατφόρμας καλύπτει στο σύνολό του το πίσω άνοιγμα της καρότσας ή τμήμα του, οπότε χρειάζεται κρεμαστό παραπέτι για το υπόλοιπο επάνω τμήμα. Πρέπει επίσης να μας απασχολήσει το μέγεθος της πλατφόρμας, όχι μόνο για τα εμπορεύματα, αλλά και για τη δυνατότητα να στέκεται σ' αυτήν ο οδηγός (φορτωτής) προκειμένου να ανεβαίνει κι αυτός στην καρότσα για να επιμελείται της στοιβασίας των προϊόντων.
Τέλος, πρέπει να πούμε, ότι υπάρχουν υδραυλικές πόρτες, οι οποίες τοποθετούνται και καλύπτουν, μόνο το μισό (πίσω) πλάτος του φορτηγού. Αν δηλαδή, έχουμε έναν θάλαμο, η ράμπα μπορεί να καλύπτει το άνοιγμα του ενός φύλλου της πόρτας του ψυγείου, ενώ το άλλο ν' ανοίγει και να φορτώνει χωρίς ράμπα ή με εξωτερικό περονοφόρο.
Φορτώσεις - εκφορτώσεις όμως γίνονται και από τα πλάγια, με ανακλινόμενα παραπέτια και με την χρήση εξωτερικών ανυψωτικών μηχανημάτων, ακόμη και από την οροφή της υπερκατασκευής εφόσον αυτή φέρει συρόμενη κουρτίνα οροφής.
Η επιλογή καρότσας με πλαϊνά σπαστά παραπέτια μπορεί να συνοδεύονται και με συρόμενη πλαϊνή κουρτίνα ή μπορεί να είναι και τελείως ανοιχτή, όπως στην περίπτωση μεταφοράς αδρανών υλικών, οικοδομικών υλικών, φυτών σε γλάστρες κ.ά.
Με όλα τα παραπάνω, δεν σημαίνει ότι εξαντλήσαμε το θέμα «επιλογή υπερκατασκευής» πιστεύουμε όμως, ότι δώσαμε τα βασικά σημεία προσοχής και προβληματισμού, ιδιαίτερα για τα φορτηγά που προορίζονται να κυκλοφορήσουν ως ΦΙΧ για τις διάφορες εμπορικές επιχειρήσεις.
Γιατί, αντίθετα, τα ΦΔΧ αυτοκίνητα, έχουν λιγότερες αλλά πιο συγκεκριμένες επιλογές. Δεδομένου, ότι μεταφέρουν καθημερινά διαφορετικά προϊόντα, το βασικό ζητούμενο του αυτοκινητιστή είναι το δυνατόν μεγαλύτερο ωφέλιμο βάρος και ο μεγαλύτερος χώρος φόρτωσης πάνω σε μια συγκεκριμένη άδεια (10τονη, 14τονη, 16τονη κ.λπ.).
Ένα από τα βασικότερα στοιχεία επιλογής της υπερκατασκευής είναι το βάρος της. Σήμερα η τάση των αμαξοποιών είναι η κατασκευή ελαφρών αμαξωμάτων οι οποίες εξοικονομούν ωφέλιμο. Έτσι, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να γνωρίζετε ακριβώς το βάρος της υπερκατασκευής που θα παραγγείλετε μαζί με όλα τα υλικά τοποθέτησής της. Το συνολικό αυτό βάρος αμαξώματος, προστίθεται στο απόβαρο του αυτοκινήτου (καμπίνα με σασσί) και αφαιρείται από το μικτό για να προκύψει το ωφέλιμο.
Να σημειώσουμε επίσης, ότι οι έλεγχοι των φορτίων από τα όργανα ελέγχου συνεχώς πυκνώνουν και θα ενταθούν περισσότερο στο μέλλον, με αποτέλεσμα να μην κυκλοφορούν υπέρβαρα, οπότε η εξοικονόμηση έστω και 50 κιλών ωφέλιμου να έχει σημασία
Επιλογή καμπίνας
Όπως αναφέρθηκε στην αρχή του θέματος, η επιλογή του φορτηγού 10-18 τόνων για μεταφορές - διανομές σε αστικό - ημιαστικό περιβάλλον πρέπει να βασίζεται α. στη συνολική απόδοση (efficiency) των μηχανικών μερών, β. στο είδος της υπερκατασκευής (χώρος φόρτωσης) και κατόπιν στην καμπίνα. Αν δηλαδή έχουμε δύο αυτοκίνητα που κρίνονται ισάξια μεταξύ τους ως προς τις δύο παραπάνω επιλογές, τότε έρχεται η σύγκριση της καμπίνας, η οποία θα λειτουργήσει υπέρ της μίας ή της άλλης μάρκας.
Ας δούμε λοιπόν τα βασικά κριτήρια, αυτά που συνήθως χάνονται ή υποβαθμίζονται μέσα στα διαφημιστικά προσπέκτ, τα οποία τα τελευταία χρόνια κατακλύζονται από τα διάφορα «έξτρα».
Πρώτο κριτήριο, η ευκολία απο-επιβίβασης του οδηγού. Φανταστείτε ένα φορτηγό που ξεκινάει από τη Σίνδο για διανομές στη Θεσσαλονίκη, ή από τον Ασπρόπυργο για διανομές στην Αθήνα. Ο οδηγός του, μπορεί να πραγματοποιήσει μέχρι 50 ή και 55 παραδόσεις την ημέρα, ενώ το «μπες - βγες» είναι πάντα πολλαπλάσιο του αριθμού παραδόσεων αν σκεφτεί κανείς ότι συχνά ξαναμπαίνει στην καμπίνα για το... γραφειοκρατικό μέρος των παραδόσεων. Επομένως, χαμηλά σκαλιά, μεγάλο άνοιγμα πόρτας και ευκολόχρηστα χερούλια (κυρίως το αριστερό) είναι θετικά στοιχεία και γίνονται πιο ελκυστικά αν: Τα σκαλοπάτια είναι αντιολισθητικά και φωτιζόμενα. Αν η πόρτα συγκρατείται ανοιχτή και δεν κλείσει μόνη της. Αν το ύψος του ανοίγματος της πόρτας στο πάνω μέρος της καμπίνας είναι επαρκές και ο οδηγός δεν χρειάζεται να σκύβει για να γλιτώσει το κεφάλι του από χτύπημα. Αν πατώντας με το αριστερό πόδι το πάνω σκαλοπάτι, ολοκληρώνει την είσοδό τους στην καμπίνα και ταυτόχρονα κάθεται και στη θέση οδήγησης, χωρίς δηλαδή να χρειαστεί επιπλέον βηματισμός.
Ας δούμε τώρα τι σημαίνει σωστή εργονομία στην πράξη. Όλα τα προσπέκτ των κατασκευαστών, μιλούν για ρυθμίσεις καθισμάτων και τιμονιού. Αν όμως εμείς θέλουμε να γνωρίζουμε αν αυτές οι ρυθμίσεις ικανοποιούν το... μπόι μας, αν μάλιστα είμαστε και ευτραφείς, τότε θα ενεργήσουμε ως εξής: Καθόμαστε και φέρνουμε το κάθισμα στην πιο πίσω θέση. Κατόπιν, φέρνουμε το τιμόνι στην πιο μπροστινή του θέση. Στη συνέχεια, παίρνουμε ένα σημείο στο κέντρο της πλάτης του καθίσματος, ας πούμε 35 εκατοστά πάνω από το (οριζόντιο) κάθισμα. Από το σημείο αυτό, μετράμε την απόσταση μέχρι το κατώτερο σημείο (της στεφάνης) του τιμονιού. Αυτή την απόσταση τη συγκρίνουμε κάνοντας τα ίδια σε μια άλλη καμπίνα. Η μεγαλύτερη απόσταση δίνει την καλύτερη εργονομία ως προς τη θέση οδήγησης.
Δεύτερο στοιχείο εργονομίας είναι η θέση των δύο δεξιών πεταλιών. Θα πρέπει από τη θέση του οδηγού, το δεξί μας πόδι να παραμένει ίσιο και να μην αναγκάζεται να κλίνει προς τ' αριστερά (προς την κολώνα του τιμονιού) για να δουλεύει τα πεντάλ και ιδιαίτερα εκείνο του φρένου. Η συνεχής κλίση του ποδιού από το γόνατο και κάτω προς τ' αριστερά επιφέρει κούραση μέχρι και πόνο.
Τρίτο στοιχείο εργονομίας είναι η θέση του λεβιέ ταχυτήτων, των joysticks και των άλλων κουμπιών διαφόρων λειτουργιών. Οι κατασκευαστές θεωρούν θετικό στοιχείο αν όλα αυτά βρίσκονται πολύ κοντά στο τιμόνι με το σκεπτικό ότι και το αριστερό χέρι κρατάει κι αυτό το τιμόνι. Επειδή όμως στην πράξη οι οδηγοί την περισσότερη ώρα έχουν «ακουμπημένο» το αριστερό τους χέρι πάνω στο λεβιέ (όταν βρίσκεται στην κλασική θέση και όχι στο ταμπλό), είναι υποκειμενικό θέμα να κρίνουν από πλευρά εργονομίας τη θέση των joysticks και των κουμπιών.
Τέταρτο στοιχείο εργονομίας είναι η θέση των ντουλαπιών, των θηκών και των άλλων αποθηκευτικών χώρων, κατά πόσο δουλεύονται από τη θέση του οδηγού χωρίς ν' αναγκάζεται να γέρνει ή να σκύβει για να φτάσει ένα ντουλάπι (δεν είναι μόνο κούραση, είναι και θέμα ασφάλειας).
Πέμπτο στοιχείο η ευκολία μετακίνησης του οδηγού μέσα στην καμπίνα προς την πλευρά του συνοδηγού ή πίσω από τα καθίσματα, καθώς και η ύπαρξη ή μη διπλού καθίσματος συνοδηγού. Στο διπλό κάθισμα, αυτό που βρίσκεται προς την πλευρά του οδηγού, χρησιμεύει ως ο πιο βολικός χώρος για εναπόθεση αντικειμένων, ενώ, αν χρειαστεί μπορεί να δεχτεί και δεύτερο συνεπιβάτη.
Πάντως, κρίσιμος παράγοντας για την εργονομία μιας καμπίνας αποτελεί ο όγκος του θόλου του κινητήρα (πεθαμένος). Έτσι, όσο πιο επίπεδη είναι η καμπίνα τόσο βελτιωμένη εργονομία παρέχει.
Ορατότητα. Από τα πιο βασικά στοιχεία επιλογής μιας καμπίνας. Τα τελευταίας γενιάς αυτοκίνητα παράγονται, σύμφωνα με τις κοινοτικές οδηγίες, για τον τύπο των καθρεφτών και εξοπλίζονται επίσης με καθρέφτη για ορατότητα μπροστά από τον προφυλακτήρα, ενώ οι κανονικοί καθρέφτες και ο καθρέφτης πεζοδρομίου παρέχουν τώρα ευρύτερο οπτικό πεδίο.
Πάντως, η ορατότητα, όπως γνωρίζουν οι επαγγελματίες οδηγοί, εξακολουθεί να περιορίζεται από τις κολώνες της καμπίνας. Έτσι, όταν το φορτηγό αρχίζει να στρίβει κάποια στιγμή η κολώνα βρίσκεται μπροστά στον καθρέφτη, οπότε ο οδηγός πρέπει να μετακινήσει το κεφάλι του προς τα έξω για να συνεχίσει να έχει επαφή με τον καθρέφτη. Το πρόβλημα ελαχιστοποιείται, αν οι καθρέφτες εξέχουν περισσότερο προς τα πλάγια, αλλά σ' αυτή την περίπτωση θα πρέπει να κλείνουν όσο γίνεται περισσότερο, πράγμα δύσκολο γιατί πάλι θα εξέχει η κάθετη σωλήνα στήριξής τους. Γι' αυτό και δεν έχουμε κάτι να προτείνουμε στο θέμα των καθρεφτών.
Για τον εξοπλισμό της καμπίνας, ο υποψήφιος αγοραστής θα πρέπει να αφιερώσει πολύ χρόνο συγκρίνοντας τα στάνταρ με τα έξτρα και το κόστος των έξτρα. Να συγκρίνει επίσης την ποιότητα των στάνταρ, αλλά και των έξτρα και να έχει πάντα υπόψη του ότι δεν ισχύει το γνωστό, «ό,τι πληρώνει παίρνεις».
Ακόμη, να μην επηρεάζεται από τα... δεκάδες στάνταρ που εμφανίζονται στα προσπέκτ των αυτοκινήτων για τον απλό λόγο ότι αν δεν υπήρχαν αυτά τα στάνταρ, τότε το αυτοκίνητο, δεν θα ήταν ανταγωνιστικό. Για να έχετε μια τάξη στο μυαλό σας ψάχνοντας και συγκρίνοντας τα στάνταρ και τα έξτρα του κάθε αυτοκινήτου, βάλτε τα σε μια σειρά με κριτήρια αξιολόγησης. Για παράδειγμα ξεκινήστε με τα συστήματα ασφαλείας, κατόπιν με τα βοηθητικά συστήματα πέδησης, ύστερα με τον κλιματισμό κ.ο.κ.
Τέλος, αφού έχετε καταλήξει στο αυτοκίνητο που καλύπτει πραγματικά τις ανάγκες σας, απευθυνθείτε στον εισαγωγέα αντιπρόσωπο για τα... περαιτέρω.