Το πέρασμα των ζώων από τον κάμπο στα βουνά σηματοδοτεί την άνοιξη για τους κτηνοτρόφους, μια νέα αρχή για τα ζώα τους και φυσικά αρκετή δουλειά για τους μεταφορείς. Δεκαετίες τώρα στις αρχές Μαΐου μεταφέρονται ολόκληρα κοπάδια από την πεδιάδα της Θεσσαλίας σε ορεινές περιοχές, κυρίως των νομών Τρικάλων, Ιωαννίνων και Γρεβενών.
Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζονται καλύτερες κλιματικές συνθήκες για τα ζώα και περισσότερη τροφή από τα καταπράσινα λιβάδια. Με τα πρωτοβρόχια του Φθινοπώρου, κυρίως από τα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν ο καιρός επιδεινώνεται στα βουνά, τα ζώα σε μια αντίστροφη πορεία μεταφέρονται πάλι στον κάμπο για να ξεχειμωνιάσουν.
Ανέκαθεν το φορτηγό έδινε το «παρών» σε αυτή τη μεταφορά. Μάλιστα, στις αρχές της δεκαετίας του ’70 μεταφέρονταν λίγα ζώα σε μονά φορτηγά και εν συνεχεία με τη χρήση συρόμενων ή επικαθήμενων φορτηγών ολόκληρα κοπάδια.
Η μεταφορά των ζώων γίνεται από συγκεκριμένους μεταφορείς, οι οποίοι πρέπει να γνωρίζουν καλά τις ιδιαιτερότητες της δουλειάς, κυρίως το κακό οδικό δίκτυο και τη διαδικασία φορτώματος, καθώς και να πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις.
Ο συντάκτης μας Παύλος Μαυρομύτης ταξιδεύει στα ορεινά των Τρικάλων - Ιωαννίνων, διασχίζοντας μια από τις υψηλότερες διαδρομές της χώρας μας, τη διάβαση του Μπάρου, σε υψόμετρο 1.905 μέτρων, με το συρόμενο Volvo του Χρήστου Φασούλα και το επικαθήμενο Scania του Γιάννη Ταμπόση. Ανηφόρες και κατηφόρες με μεγάλη κλίση, στενό οδόστρωμα, συνεχόμενες στροφές αλλά και μαγευτική θέα συνθέτουν το οδοιπορικό μας στην Πίνδο. Ακολουθήστε μας…
Φόρτωμα ζώων
Πριν το φόρτωμα των ζώων ο οδηγός οφείλει να πλύνει, να καθαρίσει και να απολυμάνει με ειδικό υγρό το πάτωμα της καρότσας και έπειτα γίνεται έλεγχος από κτηνίατρο για να διαπιστώσει ότι το όχημα πληροί τις απαραίτητες προδιαγραφές και ότι ο μεταφορέας διαθέτει τα ανάλογα χαρτιά-συνοδευτικά έγγραφα. Εννοείται ότι, η συγκεκριμένη μεταφορά γίνεται μόνο από πιστοποιημένα Δ.Χ φορτηγά, οι ιδιοκτήτες των οποίων εξασφαλίζουν την απαιτούμενη άδεια.
Στη συνέχεια, ο οδηγός στρώνει στο πάτωμα πριονίδι ή άχυρο έτσι ώστε να μην γλιστράνε τα ζώα αλλά και για να απορροφώνται τα ούρα. Ανάλογα με το μέγεθος των ζώων, στα συρόμενα και στα επικαθήμενα χωράνε περίπου 300 με 350 πρόβατα και οι καρότσες τους χωρίζονται σε δυο πατάρια, επάνω και κάτω. Στο κάτω πατάρι συνήθως βρίσκονται δυο διαμερίσματα ενώ στο επάνω τρία και τα χωρίσματά τους πρέπει να είναι πολύ ανθεκτικά ώστε να αντέχουν το βάρος των ζώων. Το φόρτωμα του επικαθήμενου είναι πιο γρήγορο και εύκολο, σε σύγκριση με το συρόμενο στο οποίο πρώτα φορτώνεται το φορτηγό και έπειτα η ρυμούλκα. Εάν ο στάβλος διαθέτει ράμπα, τότε ο οδηγός του οχήματος προσεγγίζει σε αυτήν με όπισθεν και ξεκινάει το φόρτωμα των ζώων. Κατά τη φόρτωση χρειάζονται τουλάχιστον τρία άτομα προκειμένου να ολοκληρωθεί έγκαιρα η διαδικασία και, το βασικότερο, για να μην τραυματιστούν τα ζώα. Εάν δεν υπάρχει ράμπα τότε το φορτηγό κάνει πίσω για να έρθει κοντά σε κάποιο ύψωμα και τα ζώα περνούν στο εσωτερικό της καρότσας μέσω μιας σιδερένιας πόρτας η οποία λειτουργεί σαν γέφυρα.
Στο τέλος, σε ξεχωριστό σημείο από τα πρόβατα, φορτώνονται τα μουλάρια και τα σκυλιά του κοπαδιού. Την ημέρα του ρεπορτάζ, η φόρτωση των ζώων έγινε από κτηνοτρόφους του Τυρνάβου με τελικό προορισμό τους Καλαρρύτες Ιωαννίνων.
Επιλογή διαδρομής
Από το θεσσαλικό κάμπο για τα ορεινά των Ιωαννίνων (Τζουμέρκα) οι οδηγοί έχουν τρεις επιλογές: την πρώτη μέσω Τρικάλων - Περτουλίου - Μπάρου - Καλαρρυτών, τη δεύτερη μέσω Τρικάλων - Καλαμπάκας - Καστανιά - Μπάρου - Καλαρρυτών και την τρίτη μέσω Ιωαννίνων. Οι δυο πρώτες ακολουθούν την ίδια πορεία για πολλά χιλιόμετρα ενώ η τρίτη δεν είναι συμφέρουσα λόγω της μεγαλύτερης χιλιομετρικής απόστασης. Κοινό στοιχείο των δύο διαδρομών είναι ότι διασχίζουν ορεινά συμπλέγματα σε μεγάλο υψόμετρο, με πολλές δυσκολίες. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι η πρώτη και η δεύτερη διαδρομή, από τη διασταύρωση του χωριού Ανθούσα μέχρι τη διάβαση του Μπάρου, δεν είναι προσβάσιμες το χειμώνα εξαιτίας των έντονων χιονοπτώσεων, οπότε και κλείνει ο δρόμος. Για την άνοδό μας στους Καλαρρύτες επιλέξαμε τη δεύτερη διαδρομή, συνολικής απόστασης 170 χιλιομέτρων, η οποία διασχίζει την Καλαμπάκα, τα χωριά Καστανιά και Αμάραντο και συνεχίζει για τη διάβαση του Μπάρου σε υψόμετρο 1.905 μέτρων μέχρι να καταλήξει στα χωριά των Ιωαννίνων.
Τύρναβος - Καλαμπάκα
Η διαδρομή των 90 χιλιομέτρων, από τον Τύρναβο μέχρι την Καλαμπάκα αποτελεί το πιο εύκολο σημείο της διαδρομής αφού ο δρόμος έχει δυο λωρίδες ανά κατεύθυνση. Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα στους οδηγούς των δυο φορτηγών να σταματούν με ασφάλεια σε παρκίδες για να ελέγξουν την κατάσταση των ζώων, κυρίως για το αν κάποιο έχει πέσει ή χτυπηθεί. Οι στάσεις πραγματοποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, περίπου δυο-τρεις φορές την ώρα. Μέχρι την Καλαμπάκα τα φορτηγά κινούνται με αυξημένη ταχύτητα καθώς ο δρόμος δεν κρύβει κάποια ιδιαίτερη δυσκολία ή επικινδυνότητα.
Καλαμπάκα - Διάβαση Μπάρου
Μετά την Καλαμπάκα το σκηνικό αλλάζει εντελώς και ο δρόμος γίνεται αρκετά απαιτητικός, με στενό οδόστρωμα και συνεχόμενες ανηφόρες. Αναμφίβολα, πρόκειται για μια από τις πιοδύσκολες διαδρομές της χώρας μας, την οποία τα μοναδικά φορτηγά που χρησιμοποιούν είναι αυτά που μεταφέρουν ζώα, μπάλες με άχυρα καθώς και τα ξυλάδικα. Στο τμήμα αυτό η κατανάλωση πετρελαίου και η φθορά στα ελαστικά είναι μεγάλη, εξαιτίας των συνεχών στροφών-πετάλων.
Σε αρκετά σημεία του δρόμου το οδόστρωμα είναι τόσο στενό, που χωρά μόνο ένα φορτηγό και αυτό οριακά. Ο οδηγός διατηρεί πολύ χαμηλές ταχύτητες, ελέγχοντας συνεχώς το τιμόνι για να εξασφαλίσει ότι δεν θα μετακινηθούν απότομα τα ζώα μέσα στην καρότσα που θα είχε ως αποτέλεσμα να καταπλακωθούν ή να συγκεντρωθούν σε μια πλευρά με κίνδυνο να τουμπάρει το φορτηγό. Τα ζώα είναι ένα φορτίο απρόβλεπτο, συνεχώς μετακινούμενο, συνεπώς η οδήγηση πρέπει να είναι συνετή και σταθερή. Από τη διασταύρωση της Ανθούσας ξεκινάει το πιο ορεινό σημείο της διαδρομής, μέχρι τη διάβαση του Μπάρου, συνολικής απόστασης 13 χιλιομέτρων. Η ανάβαση γίνεται σε δρόμο μεγάλης κλίσης και με συνεχόμενες στροφές, ενώ στην αριστερή πλευρά χάσκει μια βαθιά και άγρια χαράδρα. Ο δρόμος αυτός ασφαλτοστρώθηκε πρόσφατα, ωστόσο, το χειμώνα όπως προαναφέραμε η διέλευσή του δεν είναι εφικτή γιατί κλείνει εξαιτίας των έντονων χιονοπτώσεων.
Τους καλοκαιρινούς μήνες ο βασικότερος κίνδυνος είναι η κατολίσθηση βράχων, ενώ οι ξαφνικές καταιγίδες κάνουν ιδιαίτερα ολισθηρό το οδόστρωμα. Τέλος, αρκετά συχνά στην περιοχή εμφανίζεται έντονη ομίχλη, περιορίζοντας σημαντικά την ορατότητα των οδηγών.
Κατάβαση προς το χωριό Καλαρρύτες ξεφόρτωμα
Ο αυχένας του Μπάρου αποτελεί το φυσικό σύνορο μεταξύ Θεσσαλίας και Ηπείρου, και από εκεί σε απόσταση 11 χιλιομέτρων βρίσκεται το χωριό Καλαρρύτες. Την απόσταση αυτή τα φορτωμένα φορτηγά την καλύπτουν περίπου σε τριάντα λεπτά καθώς πρόκειται για παρατεταμένη κατηφόρα στην οποία γίνεται διαρκώς χρήση του βοηθητικού συστήματος πέδησης, γιατί σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει κίνδυνος υπερθέρμανσης των φρένων. Τα φορτωμένα φορτηγά κινούνται με χαμηλή ταχύτητα εξαιτίας των πολλών στροφών. Οι κοφτερές πέτρες που παραμονεύουν στο οδόστρωμα προερχόμενες από κατολισθήσεις είναι ικανές να προκαλέσουν το σκίσιμο των ελαστικών.
Φτάνοντας επιτέλους στον προορισμό μας, το ξεφόρτωμα γίνεται με τον ίδιο τρόπο όπως και το φόρτωμα, ωστόσο, λόγω απουσίας ράμπας τα φορτηγά κάνοντας όπισθεν προσέγγισαν στην πλαγιά του βουνού και από εκεί τα ζώα κατέβηκαν μέσω της σιδερένιας πόρτας που, όπως αναφέραμε, εκτελεί και χρέη ράμπας.
