Τη σπουδαιότητα των logistics για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, αναδεικνύουν τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), μέσω των οποίων καταγράφεται η πορεία του κλάδου στα δύσκολα χρόνια της κρίσης, αποσαφηνίζονται τα προβλήματα, αποτυπώνονται τα σημεία ανάκαμψης και περιγράφονται οι προοπτικές του χώρου.
Πιο συγκεκριμένα, ο κλάδος των logistics, με βάση στοιχεία του 2016, αποτελείται από 62.878 επιχειρήσεις, εκ των οποίων 61.433 επιχειρήσεις (97,7%) είναι πολύ μικρές (0 έως 9 άτομα) με 1,54 απασχολούμενους ανά επιχείρηση κατά μέσο όρο. Επιπλέον, υπάρχουν και 1.194 μικρές επιχειρήσεις (10 έως 49 άτομα) με 18,8 απασχολούμενους ανά επιχείρηση, 195 μεσαίες επιχειρήσεις (50 έως 249 άτομα) με 106,7 απασχολούμενους ανά επιχείρηση, αλλά και 56 μεγάλες επιχειρήσεις (250 και πλέον άτομα) με 822,5 απασχολούμενους ανά επιχείρηση, στις οποίες περιλαμβάνονται τα ΕΛΤΑ, αλλά και οι αεροπορικές και ναυτιλιακές εταιρείες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έχει συνολικά 388 μεγάλες επιχειρήσεις, το 14% των οποίων (56) ανήκουν στον κλάδο των logistics.
Ωστόσο, σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα (2008), έχουν χαθεί 6.231 επιχειρήσεις, εκ των οποίων 5.963 ήταν πολύ μικρές επιχειρήσεις, ενώ παράλληλα μειώθηκαν και οι μικρές επιχειρήσεις κατά 311 μονάδες. Από την άλλη, αυξήθηκαν οι μεσαίες επιχειρήσεις κατά 30 μονάδες, καθώς και οι μεγάλες επιχειρήσεις κατά 14 μονάδες. Τα πιο πάνω στοιχεία είναι ενδεικτικά μιας διαδικασίας συγχωνεύσεων και εξαγορών λόγω της κρίσης και της δραματικής πτώσης των πωλήσεων, με τη μεγαλύτερη κινητικότητα να εμφανίζεται στον τομέα της αποθήκευσης.
Σε ό,τι αφορά στη συμβολή του κλάδου των logistics στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) σε σταθερές τιμές 2010 της ελληνικής οικονομίας, το 2017 ο κλάδος συνεισέφερε το 6,1% στο σύνολό του, έναντι 6,6% το 2013 και 8,3% το 2008. Ο μόνος υποκλάδος που αυξάνει διαχρονικά το μερίδιό του στην οικονομία είναι η αποθήκευση (από 0,5% το 2008 σε 1,2% το 2017), με τις αεροπορικές μεταφορές να παραμένουν στα ίδια επίπεδα και τους άλλους κλάδους (χερσαίες μεταφορές, θαλάσσιες μεταφορές και ταχυδρομεία) να συρρικνώνονται. Από το 2013 και μετά, όταν ξεκίνησε η σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας, αυξάνουν τα μερίδιά τους οι αεροπορικές μεταφορές και η αποθήκευση, ενώ τα ταχυδρομεία παραμένουν στάσιμα. Στην ίδια περίοδο, οι χερσαίες και οι θαλάσσιες μεταφορές συνεχίζουν να χάνουν μερίδια.
Υψηλότερη παραγωγικότητα ο κλάδος των logistics
Tο 2017 στον κλάδο των μεταφορών και της αποθήκευσης απασχολούνταν 196,2 χιλ. άτομα εκ των οποίων τα 106,9 χιλ. αφορούσαν στις χερσαίες μεταφορές. Επί του συνόλου, οι 119,3 χιλ. είναι μισθωτοί και ημερομίσθιοι και οι 76,9 χιλ. αυτοαπασχολούμενοι, με τους τελευταίους να έχουν μειωθεί από το 2008 κατά 14,5 χιλ. άτομα και τους μισθωτούς και ημερομίσθιους κατά 9,1 χιλ. άτομα. Σημειώνεται πως ο κλάδος απασχολούσε το 2017 το 4,7% του συνόλου των απασχολούμενων, έναντι 4,7% το 2013 και 4,6% το 2008. Ο μόνος υποκλάδος που εμφανίζει σταθερή αύξηση στο μερίδιο της απασχόλησης είναι η αποθήκευση, με τους υπόλοιπους υποκλάδους να εμφανίζουν στασιμότητα.
Αξίζει να τονιστεί το γεγονός ότι το 4,7% επί του συνόλου των απασχολούμενων της οικονομίας, παράγει το 6,1% της προστιθέμενης αξίας στην οικονομία, γεγονός που αναδεικνύει την πολύ υψηλότερη παραγωγικότητα του κλάδου σε σχέση με το μέσο όρο της οικονομίας.
Συγκεκριμένα, η ΑΠΑ ανά απασχολούμενο σε σταθερές τιμές 2010 ήταν 52 χιλ. ευρώ το 2017 στον κλάδο των logistics, έναντι 40,2 χιλ. ευρώ στο σύνολο της οικονομίας. Ωστόσο, οι απασχολούμενοι στις χερσαίες μεταφορές υπολείπονται του μέσου όρου, έχοντας ΑΠΑ ύψους 30,4 χιλ. ευρώ. Ενδεικτικές της μεγαλύτερης παραγωγικότητας στον κλάδο των logistics, είναι και οι διαφορές στους μισθούς των μισθωτών (μέσος βασικός μισθός το 2017 21,8 χιλ. ευρώ έναντι 16,1 χιλ. ευρώ στο σύνολο της οικονομίας), με τους υψηλότερους μισθούς να καταγράφονται στον κλάδο των θαλάσσιων μεταφορών (30,8 χιλ. ευρώ) και τους χαμηλότερους μισθούς στον κλάδο των χερσαίων μεταφορών (17,3 χιλ. ευρώ). Όσον αφορά στην ανάκαμψη του κλάδου των logistics τα τελευταία χρόνια, το 2017 παρατηρείται μια αύξηση της ΑΠΑ σε τρέχουσες τιμές κατά +5% έναντι -4,3% το 2016 και +0,2% το 2015. Επίσης την τριετία 2015-2017, παρά τις διακυμάνσεις σε επιμέρους υποκλάδους, η απασχόληση μισθωτών αυξήθηκε με υπερδιπλάσιους ρυθμούς από το μέσο όρο της οικονομίας (+1,2% στην οικονομία, +2,5% στα logistics).
Περισσότερες επενδύσεις
Λίαν ενθαρρυντική είναι η εικόνα από το μέτωπο των επενδύσεων σε τρέχουσες τιμές, όπου εύλογα κυριαρχούν οι επενδύσεις σε πλοία. Ωστόσο, αυξήθηκαν σημαντικά και οι επενδύσεις των εταιρειών χερσαίων μεταφορών, οι οποίες από τα 358 εκ. ευρώ το 2015, σχεδόν διπλασιάστηκαν το 2017, φτάνοντας στα 642 εκ. ευρώ. Από αυτά, τα 262 εκ. ευρώ αφορούσαν σε κατασκευές και τα 368 εκ. ευρώ σε μεταφορικό εξοπλισμό (αγορά φορτηγών, αυτοκινήτων κ.τ.λ.). Οι μεταβολές αυτές, σε μεγάλο βαθμό, αντανακλούν την άνθηση του τουρισμού (ενοικιάσεις αυτοκινήτων, λεωφορείων, κ.λ.π.) και του διαμετακομιστικού εμπορίου (φορτηγά, αυτοκίνητα, πλοία, κ.λ.π.). Αυξήσεις, επίσης, αλλά σε μικρότερα μεγέθη, εμφανίζουν και οι υποκλάδοι της αποθήκευσης, των αεροπορικών μεταφορών και των ταχυδρομείων.
Συνολικά, πάντως, η εικόνα που αναδύεται είναι αυτή ενός δυναμικού κλάδου που ανανεώνει τον μηχανολογικό εξοπλισμό, που χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες και εφαρμογές, επιδιώκοντας να προσαρμοσθεί στις μελλοντικές ανάγκες της οικονομίας. Σημειώνεται, ότι ο κλάδος των logistics επηρεάζεται σε βάθος από την έλευση της ψηφιακής και της κυκλικής οικονομίας, στο πλαίσιο των αλλαγών που φέρνει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση (Logistics 4.0).
Επιπλέον, αναμένονται ριζικές αλλαγές στον τρόπο που θα γίνονται οι μεταφορές, αλλά και στο είδος των μεταφορικών μέσων που θα χρησιμοποιούνται. Για αυτό το λόγο, είναι σημαντικό να παρακολουθούνται οι τε-χνολογικές εξελίξεις και ο κλάδος να προετοιμάζεται, μέσω επενδύσεων, τόσο στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών όσο και στην ανάπτυξη των αναγκαίων δεξιοτήτων στο ανθρώπινο δυναμικό.
Η ανάγκη για σύγχρονα κέντρα logistics
Στο μεταξύ, όλο και περισσότερες εμπορικές και μεταποιητικές επιχειρήσεις, αναθέτουν πλέον υπηρεσίες logistics σε ειδικευμένους παρόχους υπηρεσιών Third Party Logistics (3PL). Η δραστη-ριοποίηση των εμπορικών, μεταποιητικών και 3PL εταιρειών, προκαλεί αυξημένη αναζήτηση συγχρόνων και αποδοτικών αποθηκευτικών χώρων και ωθεί τον υποκλάδο της αποθήκευσης σε ισχυρότερη ανάκαμψη από τους άλλους υποκλάδους της παροχής υπηρεσιών logistics, με τα μισθώματα αποθηκευτικών χώρων να βελτιώνονται, καθώς οι υφιστάμενοι αποθηκευτικοί χώροι δεν επαρκούν ή δεν πληρούν κριτήρια ασφαλούς αποθήκευσης (πχ. ψύξης ή κατάψυξης).
Ωστόσο, η περαιτέρω ανάπτυξη του υποκλάδου της αποθήκευσης προϋποθέτει τη δημιουργία Πάρκων Εφοδιαστικής Αλυσίδας τοπικής και εθνικής κλίμακας. Ήδη δρομολογείται το Εμπορευματικό Κέντρο Θριασίου και προγραμματίζονται τα αντίστοιχα σε Θεσσαλονίκη (στο πρώην στρατόπεδο Γκόνου), Ηγουμενίτσα, Αλεξανδρούπολη και Καβάλα. Επειδή, όμως, οι ακολουθούμενες διαδικασίες είναι χρονοβόρες (η παραχώρηση του Θριάσιου πήρε τουλάχιστον 10 χρόνια), θα πρέπει να αναζητηθούν διαδικασίες πιο φιλικές προς τις ιδιωτικές επενδύσεις, αλλά και επέκταση των όρων δόμησης και αδειοδότησης που δόθηκαν στο Θριάσιο, στο σύνολο των κέντρων αποθήκευσης και διανομής (ΚΑΔ), προκειμένου ο κλάδος να σταθεί με αξιώσεις απέναντι στον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό.
Η Ελλάδα διεθνής κόμβος logistics: Τι έγινε και τι πρέπει ακόμα να γίνει
Όσον αφορά στις εμπορευματικές μεταφορές, σχεδόν το σύνολο των χερσαίων μεταφορών (98,7%) γίνεται μέσω του οδικού δικτύου, λόγω της γεωγραφίας της χώρας και των περιορισμένων αποστάσεων στην ενδοχώρα, την ίδια στιγμή που στην Ευρώπη των 28 κρατών το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 76,4%. Η γεωγραφία της χώρας επιβάλλει, επίσης, την ανάπτυξη των συνδυασμένων μεταφορών, με τα λιμάνια και τα πλοία να παίζουν σημαντικό ρόλο στην παροχή υπηρεσιών logistics, σε συνδυασμό πάντα με την ανάπτυξη αποθηκευτικών χώρων στα λιμάνια, τα οποία μετασχηματίζονται σε κόμβους logistics διεθνούς εμβέλειας. Σε συνδυασμό με τους σύγχρονους οδικούς άξονες, και τις επενδύσεις στο σιδηροδρομικό μεταφορικό έργο, η χώρα μετατρέπεται σταδιακά σε κόμβο διαμετακομιστικού εμπορίου, με το λιμάνι του Πειραιά, ειδικότερα, να αποτελεί μια από τις κύριες πύλες εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη.
Σημειώνεται πως η Ελλάδα ξοδεύει εδώ και πολλά χρόνια το 50% του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων στις υποδομές των μεταφορών. Παρόλα αυτά, μόλις τώρα αρχίζει να αποκτά οδικό δίκτυο εφάμιλλο των ευρωπαϊκών. Οι σιδηροδρομικές διασυνδέσεις υστερούν, αν και αναμένονται νέες επενδύσεις που θα διευκολύνουν τις εμπορευματικές μεταφορές μέσα στη χώρα, αλλά και εκτός Ελλάδας. Αλλά και οι θαλάσσιες μεταφορές δεν υποστηρίζονται επαρκώς από λιμενικές και εμπορευματικές υποδομές.
Η χώρα πρέπει να υλοποιήσει με ταχύτερα βήματα την Εθνική Στρατηγική Logistics που έχει διαμορφωθεί με τη συμμετοχή του ΣΕΒ, της ΕΕL, επιχειρήσεων του κλάδου και της δημόσιας διοίκησης στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου Εφοδιαστικής Αλυσίδας και έχει εγκριθεί από το ΚΥΣΟΙΠ το 2014 και το 2017. Η στρατηγική είναι εκείνη που καθορίζει πού πρέπει να φτιαχτούν υποδομές εφοδιαστικής αλυσίδας και πώς θα συνδεθούν με τις εμπορευματικές πύλες τις χώρας.
Η Επιτροπή Εφοδιαστικής Αλυσίδας του ΣΕΒ και ο Τομέας Βιομηχανίας Αναπτυξιακών Πολιτικών και Δικτύων του ΣΕΒ έχουν καταγράψει βέλτιστες πρακτικές logistics και παράλληλα έχουν καταθέσει σχετικές προτάσεις προς το Εθνικό Συμβούλιο Ανάπτυξης της Εφοδιαστικής και την κυβέρνηση. Μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει θετικές εξελίξεις, όπως:
1. Έκδοση δευτερογενούς νομοθεσίας στον Ν4302(νόμος για την εφοδιαστική), μετά από συνεχείς πιέσεις και καθυστερήσεις. Αφορά στην αδειοδότηση, στους κανόνες πυρασφάλειας, στους κανονισμούς εσόδων – εξόδων, κ.τ.λ.
2. Μείωση κόστους και χρόνου αδειοδότησης και λειτουργίας των φορολογικών αποθηκών ως και 35%.
3. Απλοποίηση των διαδικασιών ΦΠΑ στις τελωνειακές αποθήκες και στις ελεύθερες ζώνες, που μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση των ταμειακών ροών του κλάδου αλλά και προσέλκυση διεθνών φορτίων.
4. Μείωση του κόστους για τις εγκρίσεις Εγκεκριμένων Οικονομικών Φορέων (ΑΕΟ: Authorized Economic Operator), αλλά και των απλουστευμένων τελωνειακών διαδικασιών, παράλληλα με απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας τους.
5. Απλοποίηση της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και των διασαφήσεων με τα τελωνεία.
6. Προώθηση των ηλεκτρονικών τιμολογήσεων και προτυποποίηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Το νομοσχέδιο σε διαβούλευση ενσωματώνει πολλές από τις προτάσεις του κλάδου και του ΣΕΒ.
Ωστόσο, ο ΣΕΒ -μεταξύ άλλων- προτείνει την υλοποίηση των παρακάτω δράσεων/εκκρεμοτήτων:
1. Δημιουργία Γ.Γ. Εφοδιαστικής στο Υπουργείο Ανάπτυξης.
2. Απλοποίηση αδειοδότησης.
3. Ταχεία εφαρμογή ηλεκτρονικών συναλλαγών σε όλο το κύκλωμα.
4. Σύγχρονες μεταφορικές συνδέσεις.
5. Νέο εθνικό σχέδιο προ-χωροθέτησης υποδομών εμπορευματικών κέντρων.
6. Κίνητρα επιχειρηματικής ανάπτυξης.
7. Χρηματοδοτικά εργαλεία.
8. Ανάπτυξη λιμανιών, λιμενικών υποδομών και dry-ports μέσω ΣΔΙΤ για τη δημιουργία εμπορευματικών πυλών εισόδου / εξόδου.
9. Θεσμοθέτηση υφιστάμενων μεγάλων εγκαταστάσεων ως Εμπορευματικά Κέντρα.
10. Μείωση γραφειοκρατίας.
11. Προώθηση ελληνικών logistics.
