Βλάβες και πρόληψη
Στο προηγούμενο 1ο μέρος του άρθρου, έγινε εκτενής αναφορά στα κυριότερα εξαρτήματα που απαρτίζουν το κύκλωμα ψύξης. Στο δεύτερο και τελευταίο μέρος του αφιερώματος πάνω στο σύστημα ψύξης των επαγγελματικών οχημάτων, θα επισημανθούν τα σημεία που οφείλει να γνωρίζει ο οδηγός του οχήματος για να διατηρεί το όχημα του σωστά συντηρημένο.
Ψυκτικό υγρό
Προκειμένου το ψυκτικό υγρό να ακολουθήσει τις απαιτήσεις ψύξεως, οφείλει να έχει ορισμένα χαρακτηριστικά: Πρέπει να έχει μεγάλη θερμοχωρητικότητα και καλή θερμοαγωγιμότητα, να μην αντιδρά χημικά με τα υλικά του κινητήρα, δηλαδή να μην διαβρώνει και να έχει μικρό ιξώδες προκειμένου να επιτυγχάνεται σωστή ροή στο κύκλωμα από την αντλία. Η θερμοχωρητικότητα μας δείχνει με απλά λόγια, πόση θερμότητα μπορεί να απορροφήσει ένα υλικό χωρίς να αυξήσει σημαντικά την θερμοκρασία του. Η θερμοαγωγιμότητα δείχνει το πόσο καλός ή κακός αγωγός μετάδοσης θερμότητας είναι ένα υλικό. Το ιξώδες υποδηλώνει τη ρευστότητα.
Όλους αυτούς τους θετικούς συνδυασμούς μας τους παρέχει το απλό νερό της βρύσης. Παρόλα αυτά, η υδρόψυκτη λειτουργία του κινητήρα σε συνδυασμό με την έκθεση του οχήματος στο περιβάλλον, ιδιαίτερα τον χειμώνα που οι θερμοκρασίες είναι κάτω από 0°C, δημιουργούν ορισμένα σοβαρά προβλήματα. Το νερό, όπως γνωρίζουμε, έχει σημείο πήξης τους 0°C ενώ ως σημείο βρασμού τους 100°C. Εάν λοιπόν αφήσουμε το όχημα "σβηστό" το χειμώνα με θερμοκρασίες κάτω των 0°C, τότε το νερό θα γίνει στερεό και θα διασταλεί με αποτέλεσμα την ρήξη του κορμού του κινητήρα.
Επίσης, εάν κατά τη λειτουργία το νερό χρειαστεί να ξεπεράσει τους 100°C αυτό θα καταστεί αδύνατο λόγω ενδεχόμενης ατμοποίησης. Επιπλέον, το νερό περιέχει το οξυγόνο που όταν έρχεται σε επαφή με το σίδηρο αντιδρά δημιουργώντας διάβρωση και σκουριά. Τη λύση στα επικείμενα προβλήματα τη δίνουν ψυκτικά υγρά που συμπληρώνονται στο νερό. Έχει επικρατήσει λανθασμένα η ονομασία "αντιψυκτικά" υγρά γιατί η χρήση τους δεν επικεντρώνεται μόνο στο αντι-πάγωμα του νερού.
Τα ψυκτικά υγρά, όπως το paraflu, περιέχουν χημικά συστατικά, όπως η γλυκόλη, που κατεβάζουν κατά πολύ το σημείο πήξης του ψυκτικού υγρού ενώ ταυτόχρονα, αυξάνεται και το σημείο βρασμού του. Επίσης, τα ψυκτικά υγρά περιέχουν και αντιδιαβρωτικά χημικά συστατικά που προστατεύουν τον κινητήρα από σκουριές. Έτσι λοιπόν ένα καλό ψυκτικό υγρό περιέχει αντιψυκτικά, αντιθερμικά και αντιδιαβρωτικά. Οι κινητήρες μεγάλου κυβισμού, σε αντίθεση με τα επιβατικά αυτοκίνητα περιέχουν πολύ περισσότερο όγκο ψυκτικού υγρού (περίπου 60 λίτρα –κυμαίνεται όμως ανάλογα με τον κατασκευαστή).
Η πλήρωση του συστήματος με απιονισμένο νερό (χωρίς άλατα) είναι αρκετά δαπανηρή. Παρόλα αυτά, η απουσία απιονισμένου νερού δεν είναι ιδιαίτερα ζημιογόνα καθώς, η προσθήκη αντιδιαβρωτικών προστατεύει ενώ, για να υπάρξουν άλατα στον κινητήρα πρέπει προηγουμένως το νερό να έχει εξατμιστεί, κάτι το οποίο δεν γίνεται σε φυσιολογικά πλαίσια. Επίσης, τα αντιψυκτικά υγρά με τα επιπλέον συστατικά που είναι εφοδιασμένα, αποτρέπουν την ύπαρξη σπηλαιώσεων και αλάτων, τη δημιουργία αφρισμού κλπ. Η επιλογή του ψυκτικού υγρού καθορίζεται από τον κατασκευαστή για κάθε όχημα.
Επίσης, το σημείο πήξης και βρασμού εξαρτάται από το μείγμα νερού-ψυκτικού. Συνήθως, μία αναλογία 1:1, δηλαδή 50% νερό και 50% "αντιψυκτικό", δίνει σημείο πήξης -38°C,-40°C ενώ σημείο βρασμού περίπου 110°C. Σε αναλογία 3:2 μας δίνει λιγότερο σημείο πήξης περίπου στους -24°C ενώ για μίγμα 2:3 μπορεί να δώσει και -52 βαθμούς σημείο πήξης. Το σημείο πήξης το επιλέγει ο οδηγός ανάλογα με τις συνήθεις θερμοκρασιακές συνθήκες που επικρατούν στο μέρος στο οποίο εργάζεται. Επίσης το ψυκτικό χρωματίζεται συνήθως σε πράσινο ή κίτρινο έτσι ώστε να γίνεται αντιληπτή η παρουσία του στο κύκλωμα.
Τρόπος οδήγησης
Η οδήγηση που θα μπορούσε να επηρεάσει το σύστημα ψύξης, πρέπει να αποφεύγεται προκειμένου όχι μόνο να προστατεύεται το σύστημα ψύξης αλλά και ολόκληρος ο κινητήρας. Επιπλέον, εάν ο οδηγός μπορεί να "διαβάζει" έξυπνα τη θερμοκρασία του νερού, τότε αυτό θα έχει θετικό αντίκτυπο στην κατανάλωση του καυσίμου.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, κατά την εκκίνηση, όταν το όχημα είναι "κρύο", ο οδηγός δεν πρέπει να το ζορίζει. Αφού ανεβεί η θερμοκρασία και μετά, η απόκριση του κινητήρα στις απαιτήσεις του οδηγού είναι καλύτερη. Όσο το όχημα είναι άδειο, τόσο περισσότερο θα διαρκέσει η άνοδος θερμοκρασίας του ψυκτικού υγρού οπότε, εφόσον το κύκλωμα νερού είναι εφοδιασμένο με εναλλάκτη θερμότητας που στέλνει ζεστό αέρα στην καμπίνα, ο οδηγός θα αργήσει να ζεσταθεί.
Εντούτοις, στα σύγχρονα οχήματα οι κατασκευαστές έχουν φροντίσει ώστε η θέρμανση να επιτυγχάνεται γρηγορότερα Κατά την κίνηση σε ανηφόρα η οδήγηση πρέπει να είναι αρκετά προσεκτική. Ειδικότερα, εάν το φορτηγό είναι φορτωμένο, οι απαιτήσεις σε ισχύ είναι κατά πολύ αυξημένες. Η προσοχή του οδηγού, εκτός από τον δρόμο, πρέπει να είναι στο θερμόμετρο έτσι ώστε εάν αντιληφθεί ότι η θερμοκρασία ανεβαίνει με κίνδυνο να ξεπεράσει τις φυσιολογικές τιμές, τότε θα χρειαστεί να κατεβάσει ταχύτητα προκειμένου να μειώσει την απαιτούμενη ενέργεια που προσδίδεται στον κινητήρα από την γραμμή κίνησης.
Οι σαλ. (στροφές ανά λεπτό) στην ανηφόρα δεν πρέπει να είναι χαμηλές (κάτω από 1300-1400rpm, ανάλογα βέβαια με την ισχύ και ροπή κάθε οχήματος) διότι, η υδραντλία δεν θα έχει αρκετές στροφές για να κυκλοφορήσει με επάρκεια το ψυκτικό υγρό. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σχολιαστεί η χρήση του υδροδυνα- μικού επιβραδυντή (Retarder/Intarder) καθώς η ψύξη του είναι συνδεδεμένη με το κύκλωμα ψύξης, εν αντιθέσει με τους υπόλοιπους επιβραδυντές (μηχανόφρενο-ηλεκτρόφρενο) που δεν εξαρτώνται από αυτό. Η αποβαλλόμενη θερμότητα λόγω σύνθλιψης του λαδιού του επιβραδυντή, είναι αρκετά μεγάλη οπότε είναι δυνατόν το όχημα στην κατηφόρα να "σηκώσει" θερμοκρασία. Εκεί, πρέπει ο οδηγός να κατεβάσει όβερ ή ακόμα και ολόκληρη ταχύτητα έτσι ώστε να αυξήσει τις στροφές της αντλίας νερού ή σε άλλη περίπτωση να μειώσει την προπορευόμενη ταχύτητά του για να ελαττώσει τη θερμότητα και να "κατεβάσει σκάλα" στον επιβραδυντή.
Συντήρηση κυκλώματος ψύξης
Η συντήρηση του συστήματος πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη φροντίδα. Οι συνέπειες της κακής συντήρησης φαίνονται και γίνονται αντιληπτές άμεσα. Ο οδηγός, πέρα από τη βασική συντήρηση του συνεργείου, μπορεί και πρέπει να επιθεωρεί ο ίδιος σε τακτά χρονικά διαστήματα το κύκλωμα ψύξης. Το ψυγείο νερού πρέπει να καθαρίζεται εσωτερικά (εάν το επιτρέπει η κατασκευή του) αλλά και εξωτερικά προκειμένου να διασφαλίζεται η σωστή ροή του ψυκτικού υγρού αλλά και του ατμοσφαιρικού αέρα. Τυχόν βουλωμένο ψυγείο μειώνει αισθητά την απόδοση ψύξεως. Ο καθαρισμός του ψυγείου αφορά το συνεργείο, παρόλα αυτά στο ενδιάμεσο διάστημα πριν το service, ο οδηγός μπορεί να "φυσάει" τις ψύκτρες με πιστόλι αέρος.
Στη συνέχεια, από απόσταση και με προσοχή, η πλύση με νερό απομακρύνει βρωμιές και σκόνες καθώς και τα έντομα. Η χρήση νερού πάντοτε πρέπει να γίνεται όταν το όχημα είναι κρύο, ενώ η πίεση του νερού πρέπει να είναι πολύ μικρή για να μην στραβώσουν οι ψύκτρες . Αν όχι καθημερινά, ο έλεγχος της στάθμης του ψυκτικού υγρού πρέπει να επιτηρείται συχνά. Η έλλειψη ψυκτικού υγρού αυξάνει τη θερμοκρασία καθώς, δεδομένη ποσότητα θερμότητας μοιράζεται σε μικρότερη ποσότητα ρευστού. Επίσης, εάν περάσει αέρας στο σύστημα πρέπει οπωσδήποτε να γίνει εξαέρωση. Αντιθέτως, εάν το ψυκτικό υγρό είναι υπερβολικό θα σηκωθεί πίεση η οποία θα εκτονωθεί μέσω της απομάκρυνσης του ψυκτικού υγρού από την τάπα.
Πριν τον χειμώνα, πρέπει να ελέγχεται η μίξη του ψυκτικού υγρού με το νερό, με ένα απλό όργανο μέτρησης πήξεως του ψυκτικού υγρού που δείχνει σε πόσους βαθμούς υπό το μηδέν παγώνει το ρευστό. Ο οπτικός έλεγχος του συστήματος ψύξης δείχνει πολύ εύκολα εάν υπάρχουν διαρροές οι οποίες φαίνονται στο οδόστρωμα. Επιπρόσθετα, πρέπει να επιβλέπονται τα κολάρα νερού για τυχόν χαλάρωμα των σφιγκτήρων ή πιθανό τρύπημα. Το λουρί του ιμάντα πρέπει να είναι σωστά τεντωμένο με τον προβλεπόμενο λίγο τζόγο για να μην υπάρχουν ολισθήσεις ή υπερβολική σύσφιξη.
Βλάβες
Πολλά μπορούν να συμβούν στο κύκλωμα ψύξης κατά την πορεία του οχήματος. Συνήθως όμως η αυξημένη θερμοκρασία, παρά η χαμηλή, είναι αυτή που θα "αφήσει" το φορτηγό με ό,τι αρνητικό αυτό συνεπάγεται. Για το λόγο αυτό θα αναφερθούν ορισμένες ενέργειες που μπορεί να κάνει ο οδηγός μέχρι να φτάσει στο συνεργείο. Τα κολάρα νερού επειδή είναι ελαστικά, είναι ευπαθή στον χρόνο και στις υπερβολικές θερμοκρασίες και πιέσεις. Εάν το κολάρο τρυπήσει (δηλαδή δεν έχει σπάσει τελείως), μπορεί ο οδηγός με τη χρήση σαμπρέλας ή παρόμοιου υλικού να καλύψει το κολάρο έτσι ώστε να σταματήσει προσωρινά τη διαρροή.
Εάν το κολάρο κοπεί και χαθεί όλο το ψυκτικό υγρό, δεν πρέπει να κινηθεί το όχημα μέχρι να γίνει αντικατάσταση του κολάρου. Η πλήρωση του νερού πρέπει να γίνεται προσεκτικά με τη μηχανή σε λειτουργία για να μην δημιουργούνται συστολές/διαστολές εξαιτίας της απότομης παρουσίας κρύου νερού. Επίσης με τον θερμοστάτη ανοιχτό, αποφεύγεται ο εγκλωβισμός αέρα στο κύκλωμα. Επιπλέον, σε περίπτωση που κοπεί ο ιμάντας που συνδέει την αντλία νερού με τον στροφαλοφόρο άξονα, θα διακοπεί η κυκλοφορία του νερού. Αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό καθώς εάν ο ιμάντας είναι συνδεδεμένος και με το δυναμό του οχήματος, τότε θα πέσει και η τάση επομένως, εκτός από την άνοδο της θερμοκρασίας θα εμφανίσουν μείωση και τα ηλεκτρικά του οχήματος. Οι περισσότερες από τις παραπάνω βλάβες γίνονται αντιληπτές κατά την οδήγηση.
Εάν υπό φυσιολογικές συνθήκες, ανεβεί απότομα η θερμοκρασία του νερού, πρέπει οπωσδήποτε να σταματήσει το όχημα και ο οδηγός να ελέγξει από πού προήλθε το πρόβλημα. Σε περίπτωση που πρέπει να μετακινηθεί το όχημα προς το συνεργείο, η οδήγηση πρέπει να είναι πολύ προσεκτική με συνεχή παρακολούθηση του δείκτη θερμοκρασίας ώστε αυτή να μη φτάσει τους 100οC.
