Σε προηγούμενο άρθρο μας για την αστική διανομή είχαμε αναφέρει, ως έναν σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης του κόστους μεταφοράς/διανομής , τη μέθοδο με την οποία μεταδίδεται το πακέτο των αναγκαίων πληροφοριών ανάμεσα στον προμηθευτή, τον πελάτη και τον μεταφορέα μέχρι την τελική παράδοση και απόδοση του εμπορεύματος.
Δελτία αποστολής, τιμολόγια, CMR, φορτωτικές, packing lists, πληροφορίες διαδρομής ή και κατάστασης του εμπορεύματος (θερμοκρασίες για ψυχόμενα εμπορεύματα…), claims, αποδείξεις παραλαβής και άλλα είναι απαραίτητο να συνοδεύουν, κατά περίπτωση, το εμπόρευμα και να αλληλοενημερώνουν τους συμμετέχοντες στη μεταφορά του.
Από τότε που το εμπόριο άρχισε να παίρνει συγκροτημένη μορφή, η προσπάθεια οργάνωσης της διαδικασίας μεταφοράς, αξιοποιώντας τα προσφερόμενα κάθε εποχή μέσα, είναι συνεχής.
Από τα προτυπωμένα σε μπλοκ δελτία αποστολής και τιμολόγια που συμπληρώνονταν με το χέρι (τα ζήσαμε εμείς οι παλιότεροι), στις πρωτόγονες γραφομηχανές έκδοσης εγγράφων, τα πρώτα εκτυπούμενα από υπολογιστή που αποστέλλονταν στον πελάτη σε φάκελλο με τον οδηγό ή τον πωλητή, και την πολυχρησιμοποιούμενη σήμερα αποστολή με mail φτάσαμε στη συζήτηση και πραγματικότητα για έγγραφα που έχουν μπροστά το πρόθεμα ¨e¨.
Η ανάγκη σήμερα
Στη μελέτη ¨Εθνική στρατηγική και πραγματική οικονομία¨ της Planning το 2016 οι συμμετέχοντες στο Think Tank ελληνικής αγορά logistics αξιολόγησαν την «Ηλεκτρονική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας» ως πρώτη προτεραιότητα βελτίωσης των εταιρικών διαδικασιών τους. Και πώς να μην είναι έτσι όταν στο Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (The Digital Economy and Society Index (DESI)) η Ελλάδα κατατάσσεται, για το 2017, 27η ανάμεσα στις 28 χώρες της EU, μπροστά μόλις από τη Ρουμανία.
Όπως 27η είναι και στο ποσοστό των τιμολογίων που διακινούνται ηλεκτρονικά. Μόλις 6,5% των επιχειρήσεων κάνουν χρήση αυτής της τεχνολογίας. (Στοιχεία της EC 2018).
Την ίδια στιγμή, το μεταφορικό έργο στην Ελλάδα συνεχίζει τη χαμηλή πτήση του, γεγονός που δεν επιτρέπει την επένδυση κεφαλαίων ειδικά σε συστήματα που δεν είναι εύκολα ορατή η ταχεία απόσβεσή τους.
Θα εξετάσουμε στη συνέχεια δυο από τους βασικούς συντελεστές και βασικούς στόχους της προσπάθειας ψηφιοποίησης της εμπορευματικής μεταφοράς στην ΕΕ:
Το e-Invoicing και το e-CMR.
e-Invoicing
Οδηγία 2014/15/ΕΕ: Με την οδηγία 2014/55/ΕΕ του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου της 16ης Απριλίου 2014 για την έκδοση ηλεκτρονικών τιμολογίων στο πλαίσιο των δημόσιων συμβάσεων, τα κράτη μέλη εγκρίνουν, δημοσιεύουν και εφαρμόζουν τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για να συμμορφωθούν με την παραπάνω οδηγία το αργότερο έως τις 27 Νοεμβρίου 2018. Η ανάγκη για την υλοποίηση αυτής της δράσης τεκμηριώνεται βλέποντας την οικονομική διάσταση της διακίνησης τιμολογίων στην ΕΕ και παγκόσμια.
Εκτιμάται ότι το 2017 διακινήθηκαν 200 δις τιμολόγια B2C/G2C και άλλα 200 δις B2B/B2G/G2B παγκοσμίως (Billentis 2018). Εκτιμάται επίσης ότι ο αριθμός άλλων παραστατικών που σχετίζονται με τα τιμολόγια ανέρχεται σε 5-15 φορές πάνω από τον αριθμό των τιμολογίων. Από αυτά περίπου το 10% εκδίδεται και διακινείται ηλεκτρονικά με μια ετήσια αύξηση 1020%. Στην ΕΕ εκτιμάται ότι ο όγκος των τιμολογίων που εκδίδονται ετησίως υπερβαίνει τα 40 δις με πάνω από το 20% από αυτά να εκδίδεται ηλεκτρονικά.
Στην ελληνική αγορά εκτιμάται ότι εκδίδονται πάνω από 200 εκ. τιμολόγια ετησίως. Από αυτά περίπου το 10% εκδίδεται ηλεκτρονικά.
Πολλές μελέτες έχουν αναδείξει τα διαχειριστικά πλεονεκτήματα του eInvoicing στη λειτουργία της επιχείρησης. Θα εστιάσουμε μόνο στο κόστος έκδοσης/λήψης/διαχείρισης του τιμολογίου. Ενδεικτικά για μια μεγάλη βιομηχανική ευρωπαική επιχείρηση (5.000 προσωπικό και 60€/h full cost) το κόστος έκδοσης τιμολογίου με τον κλασσικό τρόπο είναι 11.10€ έναντι 4.50€ του ηλεκτρονικού ενώ αντίστοιχα για τον παραλήπτη 17.60€ έναντι 6.40€. Μια διαφορά της τάξεως του 60% στο κόστος διαχείρισης ανά τιμολόγιο. Αντίστοιχα στην Ελλάδα το κόστος ενός κλασσικού τιμολογίου υπολογίζεται σε περίπου 7.20€ σύμφωνα με μελέτη του Σ.Ε.Β. (αντίστοιχη μελέτη του Ο.Π.Α. το προσδιορίζει στα 3-7€ ανά τιμολόγιο) έναντι 2.40€ για το ηλεκτρονικό τιμολόγιο (πλέον το κόστος του παρόχου). Εύκολα υπολογίζεται ότι το δυνητικό όφελος της καθολικής μετάπτωσης στο ηλεκτρονικό τιμολόγιο αγγίζει το 1 δις €.
Η νομική διάσταση στην Ελλάδα
Η έκδοση και διακίνηση του ηλεκτρονικού τιμολογίου θεωρείται έγκυρη με βάση το νόμο 4308/14 Άρθρο του Γιώργου Καραγιαννίδη | Σύμβουλος επιχειρήσεων - Συνεργάτης του Supply Chain Institute Eλληνικά Λογιστικά Πρότυπα, συναφείς ρυθμίσεις και άλλες διατάξεις.
Σύμφωνα με αυτόν το νόμο η χρήση ηλεκτρονικού τιμολογίου υπόκειται στην αποδοχή του, με έντυπο ή ηλεκτρονικό τρόπο, εκ μέρους του λήπτη των αγαθών ή υπηρεσιών που υπόκεινται σε τιμολόγηση.
Προυποθέσεις – δυνατότητες εφαρμογής e-invoicing από την ελληνική επιχείρηση
Το ηλεκτρονικό τιμολόγιο δημιουργείται από τον προμηθευτή του προιόντος ή της υπηρεσίας και διαβιβάζεται ηλεκτρονικά στον αγοραστή.
Το ηλεκτρονικό τιμολόγιο πρέπει να πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις για να είναι αποδεκτό ως παραστατικό συναλλαγής:
- Να περιέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τη συναλλαγή
- Να είναι επεξεργάσιμο από τα συστήματα του παραλήπτη
- Να συμμορφώνεται με τους κανόνες ασφάλειας μεταφοράς δεδομένων και γνησιότητας
- Να είναι δυνατή η επικύρωση των ανωτέρω από τον παραλήπτη
Τα κυρίως εφαρμοζόμενα μοντέλα διαβίβασης ηλεκτρονικού τιμολογίου είναι:
Άμεση σύνδεση προμηθευτή – αγοραστή
Στο μοντέλο αυτό το τιμολόγιο διαβιβάζεται από τον εκδότη στον παραλήπτη σε μορφή αποδεκτή και από τους δύο συναλλασόμενους.
Σε περίπτωση που συναλλάσεται ένας ισχυρός (κυρίως αγοραστής) με μικρότερο (κυρίως προμηθευτή) είναι συνηθισμένο ο ισχυρός να επιβάλει στον μικρότερο το δικό του μορφότυπο τιμολογίου. Είναι σχετικά εύκολο να εφαρμοσθεί, απαιτεί αρχική επένδυση σε εξοπλισμό και διαδικτυακή σύνδεση, δυσκολεύει όταν ο αριθμός των συναλλασομένων και των συναλαγών είναι μεγάλος.
Three-corner model
Στο μοντέλο αυτό προμηθευτής και αγοραστής συνδέονται μέσω της πλατφόρμας ή του κόμβου ενός παρόχου υπηρεσίας e-invoicing .
Ο προμηθευτής εκδίδει και διαβιβάζει στον πάροχο το ηλεκτρονικό τιμολόγιο στο μορφότυπο που χρησιμοποιεί και ο πάροχος το «μεταφράζει» και το διαβιβάζει στον παραλήπτη σε αποδεκτή από τα συστήματά του μορφή.
Εναλλακτικά ο πάροχος λαμβάνει τα στοιχεία του τιμολογίου σε ηλεκτρονική φόρμα που διαθέτει ο ίδιος στον εκδότη και τα διαβιβάζει στην επιθυμητή μορφή στον παραλήπτη.
Ο πάροχος, συνήθως, εκτός από την διαβίβαση του ηλεκτρονικού τιμολογίου προσφέρει και άλλες παράπλευρες, σχετικές με τη συναλλαγή υπηρεσίες, όπως υπηρεσίες σχετικές με την πληρωμή του τιμολογίου (εμβάσματα, προεξοφλήσεις), τήρηση και επεξεργασία αρχείου συναλλαγών, στατιστική ανάλυση και παραγωγή δεικτών απόδοσης των συναλλαγών.
Four-corner model
Το μοντέλο αυτό απαντάει στο πρόβλημα της δυσκολίας κοινής επιλογής παρόχου από τον εκδότη και τον παραλήπτη. Καθένας από τους δύο επιλέγει τον δικό του πάροχο στον οποίο διαβιβάζει η λαμβάνει τα τιμολόγιά του.
Εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που απαιτούνται εξιδικευμένες υπηρεσίες από τον πάροχο και σε διασυνοριακές συναλλαγές όταν ο ένα πάροχος δραστηριοποιείται μόνο τοπικά.
Στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται σήμερα αρκετές τέτοιες εταιρίες παροχής υπηρεσιών ηλεκτρονικής τιμολόγησης.
Στην Ειδική Έκθεση Ηλεκτρονική τιμολόγηση στις συναλλαγές, 4ος/2011 του Σ.Ε.Β. αναλύονται και κοστολογούνται τα και σήμερα επίκαιρα πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής τιμολόγησης.
Πρόσθετη πληροφόρηση, σχετικά με τις δυνατότητες και τα οφέλη μετάπτωσης από το χάρτινο στο ηλεκτρονικό τιμολόγιο, μπορεί κανείς να λάβει από την Ευρωπαική ομοσπονδία παρόχων υπηρεσιών e-invoicing (European E-Invoicing Service Providers Association (EESPA)).
e-CMR
Από το CMR στο e-CMR: Σήμερα πολλές χώρες εξετάζουν τη δυνατότητα χρήσης του e-CMR σε διασυνοριακές αλλά και εθνικές μεταφορές ή συμμετέχουν σε πιλοτικά προγράμματα που σκοπό έχουν να αναδείξουν τις ευκαιρίες και να συγκεκριμενοποιήσουν τα προβλήματα και τις λύσεις τους (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα).
Πλεονεκτήματα της εφαρμογής του e-CMR:
Τα πλεονεκτήματα της μετάπτωσης από το χάρτινο CMR στο e-CMR όπως περιγράφονται από τον πλέον ειδικό στις μεταφορές IRU (International Road Transport Union) εντοπίζονται κυρίως στους τομείς του κόστους και της διαφάνειας της μεταφοράς αλλά και στην υποστήριξη σε περίπτωση οδικού ατυχήματος:
Μείωση κόστους
• Χαμηλότερο κόστος διαχείρισης του CMR (έκδοση, διακίνηση, έλεγχοι) κατά 3-4 φορές.
• Ταχύτερη διαχείριση (μειωμένη καταχώρηση δεδομένων, αποφυγή χρήσης και αρχειοθέτησης χάρτινων παραστατικών, ταχυδρομείου, fax.
• Ταχύτερη τιμολόγηση
• Μείωση των αποκλίσεων παραλαβής και λήψης
Μεγαλύτερη διαφάνεια
• Ακρίβεια δεδομένων που περιέχονται στο e-CMR
• Έλεγχος και παρακολούθηση σε όλες τις φάσεις της μεταφοράς
• Πρόσβαση σε πραγματικό χρόνο στις πληροφορίες της μεταφοράς και στην επιβεβαίωση της παραλαβής και παράδοσης των εμπορευμάτων
Ενσωμάτωση σε συναφείς υπηρεσίες
Η ψηφιοποίηση του CMR επιτρέπει την ενσωμάτωσή του στις άλλες υπηρεσίες της μεταφοράς (τελωνειακή δήλωση ή υπηρεσίες διαχείρισης μεταφορών και στόλου) προσθέτοντας ανταγωνιστικό, οικονομικό και λειτουργικό πλεονέκτημα στους συμμετέχοντες
Υποστήριξη σε ατύχημα
Η δυνατότητα σύνδεσης με συστήματα υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, σε περίπτωση ατυχήματος, (e-Call) αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα στο χρήστη του e-CMR.
Το E-CMR στην ΕΕ
Το ενδιαφέρον της ΕΕ για την υιοθέτηση, τελικά, ενός κοινά αποδεκτού προτύπου e-CMR είναι έντονο ενώ συγχρόνως αποδεικνύεται αρκετά δύσκολο να υλοποηθεί.
Το έντονο ενδιαφέρον πηγάζει από την αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων εφαρμογής του που αναφέρονται στη συνέχεια αλλά και από την κοινά αποδεκτή ανάγκη ψηφιοποίησης όλης της εφοδιαστικής αλυσίδας και ειδικά της διακρατικής μεταφοράς.
Και φυσικά το ενδιαφέρον, για αυτού του τύπου τις βελτιωτικές δράσεις στην εμπορευματική μεταφορά, ερμηνεύεται και από το γεγονός ότι πάνω από το 75% της μεταφοράς εμπορευμάτων στις 28 χώρες της ΕΕ εξυπηρετείται οδικώς με τη χρήση των CMR.
Οι δυσκολίες οφείλονται, όπως η ίδια η EUROPEAN COMMISSION αναφέρει στην ¨Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on electronic freight transport information-17/05/2018¨
- Οι διεθνείς συμβάσεις, τύπου CMR, δεν επιβάλουν στις εθνικές αρχές την υποχρέωση να αποδέχονται την σύμβαση ηλεκτρονικής μεταφοράς ως έγκυρη μορφή απόδειξης συμμόρφωσης με τις εκάστοτε κανονιστικές διατάξεις.
- Η πανσπερμία εθνικών νόμων, διατάξεων και κανόνων που ρυθμίζουν, διαφορετικά για κάθε κράτος, τα της εμπόρευματικής οδικής μεταφοράς και τον τρόπο πρακτικής εφαρμογής τους (δικαστικές και αστυνομικές αρχές, τράπεζες οργανισμοί…).
- Το χαμηλό, για πολλές χώρες της ΕΕ, επίπεδο ψηφιοποίησης της πληροφορίας που σχετίζεται με την εμπορευματική μεταφορά και η ως εκ τούτου δυσκολία επιβολής μιας πλήρως ψηφιοποιημένης εφαρμογής όπως το e-CMR.
- Η δυσκολία συμμόρφωσης προς τις απαιτήσεις αυθεντικότητας και ακεραιότητας του e-CMR και των υπογραφών τις επιβεβαιώνουν.
- Το αρχικό υψηλό κόστος των απαιτούμενων επενδύσεων σε τεχνολογία αιχμής για τα κράτη και τις επιχειρήσεις.
• Η ανάγκη συμμόρφωσης με την GDPR για την ανάγκη προστασίας των προσωπικών δεδομένων που προσθέτει έναν ακόμη βαθμό δυσκολίας.
• Το γεγονός ότι, ακόμα και οι χώρες που έχουν προσχωρήσει στο πρωτόκολλο e-CMR δεν έχουν προχωρήσει στην έκδοση εκείνων των κανονιστικών διατάξεων που θα καθιστούσαν υποχρεωτική την αποδοχή ενός συνοδευτικού μεταφοράς τύπου e-CMR.
Η ΕΕ για να αντιμετωπίσει αυτά τα εμπόδια και τις δυσκολίες υλοποιεί δράσεις πιλοτικές, καταγραφής και ομαδοποίησης στοιχείων από τις χώρες μέλη με στόχο την ολοκλήρωση ενός υποχρεωτικού κανονιστικού πλαισίου, που θα είναι ευέλικτο και θα ικανοποιεί τις βασικές και απαραίτητες εθνικές απαιτήσεις..
Το E-CMR στην Ελλάδα
Η χώρα μας, στην κορυφή της σχετικής λίστας και με το 98% και πάνω των εμπορευματικών μεταφορών της να γίνεται οδικά, δε θα μπορούσε να απουσιάζει από αυτές τις δράσεις.
Συμμετέχει σε μια από τις πιο σημαντικές δράσεις που έχει δρομολογήσει η ΕΕ για την υιοθέτηση του e-CMR.
Στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon 2020 υλοποιείται το τριετές έργο AEOLIX με τη συμμετοχή φορέων από όλους όσους εμπλέκονται στην εμπορευματική μεταφορά.
Μια από τις δράσεις που έχουν δρομολογηθεί είναι το Living Lab 12 που στοχεύει στις δοκιμαστικές εφαρμογές του e-CMR στις διασυνοριακές μεταφορές. Η IRU συμμετέχει σ΄αυτές τις δοκιμές με τα μέλη της στις χώρες Τσεχία, Γερμανία, Ελλάδα (με την ΟΦΑΕ), Ρουμανία και Σερβία.
Όπως δηλώνει ο κ. Ηρακλής Στάμος, υπεύθυνος για την εργασία της IRU στην AEOLIX, «το e-CMR είναι το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση πλήρους ψηφιακής μεταφοράς με σαφή οφέλη για τη βιομηχανία μεταφορών: χαμηλότερο κόστος και μεγαλύτερη διαφάνεια. Το e-CMR πρέπει να γίνει μια συνήθης πρακτική για να καταστήσει αποτελεσματικότερη την υλικοτεχνική υποστήριξη και το έργο AEOLIX συνεισφέρει σημαντικά στην επίτευξη αυτού του στόχου». (Press release IRU 6/7/2018)
Η πλήρης ψηφιοποίηση της εμπορευματικής μεταφοράς βρίσκεται σε εξέλιξη και είναι πλέον θέμα χρόνου η δημιουργία ενός ψηφιακού περιβάλλοντος που θα συνδυάζει το ελάχιστο κόστος, την πλήρη διαφάνεια και την αμεσότητα της πληροφορίας.
Η έγκαιρη συμμετοχή της χώρας μας, στις δράσεις που στοχεύουν στη διαμόρφωση του σημερινού/αυριανού πλαισίου της ψηφιοποιημένης διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας, αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην προσπάθεια ανάπτυξης της χώρας.
Ας ευχηθούμε οι σημερινές ελπιδοφόρες δράσεις ένταξης της χώρας μας στον αυριανό ψηφιακό κόσμο της μεταφοράς να μη μείνουν μείνουν μόνο στο επίπεδο της προσπάθειας και της συμμετοχής σε πιλοτικά προγράμματα.
