Από τις πλέον εξειδικευμένες μεταφορές με υψηλές απαιτήσεις, πιστοποιήσεις και τεχνογνωσία είναι αυτές που αφορούν στη διακίνηση βιολογικών υλικών, όπως αίμα, πλάσμα αίματος, αιμοπετάλια, μυελό των οστών, υλικό προς βιοψία, διάφορες καλλιέργειες κ.α.
Η ασφαλής μεταφορά βιολογικού υλικού προϋποθέτει οχήματα με την κατάλληλη μόνωση για τη διατήρηση της προβλεπόμενης θερμοκρασίας κατά τη μεταφορά, αλλά δεν απαιτείται η πιστοποίηση του οχήματος κατά ADR. Η ύπαρξη ψυκτικής μονάδας είναι χρήσιμη ως προς τη διατήρηση μιας μέσης αποδεκτής θερμοκρασίας στην κλούβα, μπορεί όμως να μην υπάρχει και αυτό γιατί είναι απαραίτητη η ύπαρξη εντός της κλούβας 3-4 ξεχωριστών ψυγειοθηκών για την τοποθέτηση των ασκών με την κάθε ψυγειοθήκη να ρυθμίζεται στην απαιτούμενη θερμοκρασία και να δέχεται συγκεκριμένη ομάδα βιολογικών υλικών.
Εταιρείες courier και μεταφορικές επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν μεγαλύτερες ποσότητες βιολογικών υλικών χρησιμοποιούν βαν με ψυκτική μονάδα και διαμερισματοποίηση της κλούβας σε 3-4 διαμερίσματα, όπως συμβαίνει και με τις μεταφορές άλλων ευαλλοίωτων προϊόντων. Αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου ότι το όχημα δεν απαιτείται να είναι πιστοποιημένο κατά ADR. Απαιτείται όμως το προσωπικό (οδηγοί) της εταιρείας courier να είναι πιστοποιημένοι κατά ADR, να έχουν λάβει δηλαδή πιστοποίηση μετά από επιτυχή εξέταση στο υπ. Μεταφορών. Αυτή την απαίτηση τη συναντούμε στις συμβάσεις των δημόσιων νοσοκομείων που συνάπτουν με τις εταιρείες courier, όχι όμως απαραίτητα και στις συμβάσεις μεταξύ ιδιωτικών κλινικών.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε την εξαίρεση που αφορά ειδικά στη διακίνηση ασκών αίματος και παραγώγων του από εθελοντές αιμοδότες. Ειδικότερα, ορίζεται ότι το αίμα και τα συστατικά/προϊόντα αίματος, τα οποία έχουν συλλεγεί με σκοπό τη μετάγγιση ή την παρασκευή προϊόντων αίματος που θα χρησιμοποιηθούν για μετάγγιση ή μεταμόσχευση, καθώς επίσης και ιστοί ή όργανα που θα χρησιμοποιηθούν για μεταμόσχευση, εξαιρούνται από όλους τους διεθνείς κανονισμούς μεταφοράς επικίνδυνων ουσιών.
Η συγκεκριμένη εξαίρεση αιτιολογείται με το κάτωθι σκεπτικό: τα άτομα που προσφέρουν αίμα (αιμοδότες) που προορίζεται για μετάγγιση υποβάλλονται σε διαλογή μέσω του, υποχρεωτικού κάθε φορά, ιατρικού ερωτηματολόγιου που επιτρέπει την εκτίμηση/αξιολόγηση της πιθανότητας παρουσίας στο αίμα τους παθογόνων ως ελάχιστη. Αυτός ο προφορικός έλεγχος διαλογής επαρκεί έτσι ώστε τα δείγματα αίματος, οι ιστοί ή τα όργανα που προορίζονται για μετάγγιση ή μεταμόσχευση να εξαιρούνται από τους κανονισμούς μεταφοράς επικίνδυνων εμπορευμάτων (WHO/CDS/CSR/LYO/2004.9).
Ειδικότερα, η μεταφορική θα πρέπει να διαθέτει την απαραίτητη ποσότητα διακριβωμένων συσκευασιών ειδικών προδιαγραφών για ελεγχόμενη θερμοκρασία, για τη διατήρηση του περιεχομένου σε θερμοκρασίες μεταξύ +2οC έως +8οC, σε θερμοκρασία δωματίου (+20οC έως +24οC) και σε συνθήκες κατάψυξης (-20οC έως -35οC) ή/και +37°C ή/και -70°C. Για την πιστοποίηση των παραπάνω, η μεταφορική καλείται να καταθέτει εκτύπωση του καταγραφικού θερμοκρασίας που χρησιμοποίησε κατά την ταυτόχρονη μεταφορά σε διαφορετικές θερμοκρασίες (+2 °C έως +8 °C, +20 °C έως +24°C, -20 °C έως -35°C, +37°C ή/και -70°C. Ως προς την παραλαβή των δειγμάτων συνυπάρχει ευθύνη του προσωπικού της μεταφορικής, καθώς ο περιέκτης (η συσκευασία του νοσοκομείου που περιέχει το βιολογικό υλικό) για λόγους ασφαλείας, τοποθετείται σε πιστοποιημένο σάκο μιας χρήσεως με ερμητικό και μόνιμο κλείσιμο, που ανοίγει μόνο με σχίσιμο (καταστροφή) προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το δείγμα. Ο σάκος πρέπει να έχει επιπλέον θήκη και για το συνοδευτικό παραπεμπτικό ώστε το παραπεμπτικό να μην έρχεται σε άμεση επαφή με τον περιέκτη.
Ο υπάλληλος της μεταφορικής ή της εταιρείας courier πρέπει να τοποθετήσει τον περιέκτη σε ειδικό πιστοποιημένο δοχείο μεταφοράς με ερμητικό κλείσιμο και κατάλληλη αντοχή για την προστασία της ακεραιότητας του μεταφερόμενου βιολογικού υλικού και να το τοποθετήσει στο κατάλληλο ψυγείο ή χώρο του οχήματος. Οι βασικοί πάροχοι του συγκεκριμένου μεταφορικού έργου είναι τα μεγάλα και τα περιφερειακά νοσοκομεία της χώρας, τα ΕΣΥ, ιδιωτικές κλινικές κ.α. Ειδικά τα νοσοκομεία και οι κλινικές συνάπτουν συμβάσεις συνεργασίας ορισμένου χρόνου με τις εταιρείες μεταφοράς βιολογικών υλικών. Πρόκειται για Μεταφορικές επιχειρήσεις ή εταιρείες courier με στόλο οχημάτων τύπου βαν, αλλά και δίκυκλων για σύντομες μεταφορές των υλικών εντός ειδικών ασκών, οι οποίοι παίζουν τον ρόλο ψυγείου.
Το απασχολούμενο προσωπικό απαιτείται να είναι ικανό για να διαχειριστεί κατάλληλα το μεταφερόμενο βιολογικό υλικό.
Εδώ να σημειώσουμε ότι τα μεταφερόμενα βιολογικά υλικά χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες:
α. Τα Μολυσματικά. Πρόκειται για υλικά τα οποία έχουν ελεγχθεί με όλες τις γνωστές διαθέσιμες δοκιμασίες και περιέχουν παθογόνους παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν -μετά από έκθεση σε αυτούς- μόνιμη ανικανότητα, απειλή κατά της ζωής ή θανατηφόρα ασθένεια σε κατά τα άλλα υγιείς ανθρώπους. Π.χ. Ορός φορέα HIV.
β. Τα ΜΗ Μολυσματικά. Είναι αυτά που έχουν ελεγχθεί με όλες τις γνωστές διαθέσιμες δοκιμασίες και δεν περιέχουν παθογόνους παράγοντες. Πχ. Μονάδες ερυθρών προς Μετάγγιση.
γ. Τα Δυνητικά Μολυσματικά. Είναι αυτά τα υλικά που δεν έχουν ελεγχθεί και ως εκ τούτου μπορεί να περιέχουν παθογόνους παράγοντες ή και όχι, όπως για παράδειγμα δείγμα αίματος προοριζόμενο για διαγνωστικό έλεγχο.
Επείγουσες μεταφορές
Η διάρκεια της μεταφοράς υπόκειται σε συγκεκριμένους χρονικούς περιορισμούς, που υπαγορεύονται από τη φύση της μεταφερόμενης ουσίας και τον λόγο της μεταφοράς (π.χ. επείγουσα μετάγγιση, επείγουσα διαγνωστική εξέταση). Υπάρχουν όμως και οι τακτικές προγραμματισμένες μεταφορές βιολογικού υλικού. Για παράδειγμα η εταιρεία courier παραλαμβάνει δείγματα μια συγκεκριμένη ώρα κάθε πρωί από μια κλινική με προορισμό το διαγνωστικό κέντρο. Η μεγάλη, ωστόσο, δυσκολία προκύπτει στις μεταφορές βιολογικού υλικού από τα νησιά και από τις απομακρυσμένες περιοχές των Περιφερειών. Από εκεί συλλέγεται αίμα ή άλλο βιολογικό υλικό το οποίο πρέπει να φτάσει στο «πλησιέστερο» διαγνωστικό κέντρο ή στο νοσοκομείο που διαθέτει διαγνωστικό τμήμα. Η λέξη πλησιέστερο μπήκε σε εισαγωγικά γιατί μόνο κοντά δεν είναι το διαγνωστικό κέντρο- να σημειώσουμε ότι για ορισμένα βιολογικά δείγματα υπάρχουν ελάχιστα διαγνωστικά κέντρα (εργαστήρια). Έτσι, ένας ασκός με βιολογικό δείγμα ενός κατοίκου κάποιου νησιού ή χωριού της ηπειρωτικής χώρας θα πρέπει να μεταφερθεί με βαν ή με δίκυκλο από το ιατρείο ή από την κλινική προς τον σταθμό του ΚΤΕΛ για να ταξιδέψει με το υπεραστικό λεωφορείο και από κάποια στάση να παραλειφθεί πάλι από την εταιρεία courier με κατεύθυνση το διαγνωστικό κέντρο.
Ομοίως, μεταφορές γίνονται και προς τα περιφερειακά αεροδρόμια για αεροπορικές μεταφορές προς τις μεγάλες πόλεις (διάβαζε Αθήνα και Θεσσαλονίκη) όταν πρόκειται για δείγματα βιολογικού υλικού που εξετάζονται από συγκεκριμένα διαγνωστικά κέντρα.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι οι μεταφορές βιολογικών υλικών είναι εντελώς εξειδικευμένες, δεν συνάδουν με άλλες συνήθεις μεταφορές και απαιτούν ειδικά οχήματα και εξειδικευμένο προσωπικό. Από την άλλη πλευρά, πρόκειται για επικερδείς μεταφορές και, μάλιστα, με συνεχώς αυξανόμενο μεταφορικό έργο, όπως μας ανέφερε διευθυντής εταιρείας courier με αυτό το αντικείμενο
