Το επάγγελμα του ψαρά είναι αρκετά ιδιόμορφο με πολλές δυσκολίες, σε όλο το φάσμα της διαδικασίας. Η δουλειά εξαρτάται άμεσα από τις καιρικές συνθήκες, τη φουρτούνα, τις ποσότητες ψαριών που θα πιάσει, όπως επίσης από την τιμή που θα τα πουλήσει ο ψαράς. Ο συντάκτης μας Παύλος Μαυρομύτης ανοίγεται στα νερά του Σαρωνικού με καΐκι τύπου γρι-γρι το οποίο ανήκει στην οικογένεια Φιλίππου από την Ανάβυσσο. Ακολουθούμε τους ψαράδες από το απόγευμα της μιας ημέρας μέχρι το επόμενο πρωινό βιώνοντας μαζί τους τις δυσκολίες, τα άγχη και την κούραση της δουλειάς.
Το γενικό πρόσταγμα του αλιευτικού έχει η πρώτη γενιά, ο Βαγγέλης και ο Σωτήρης Φιλίππου ενώ στο επάγγελμα ακολουθεί και ο Νίκος Φιλίππου ο οποίος καθοδηγεί το οχταμελές προσωπικό από την Αίγυπτο.
Φορτώνοντας πάγο στο θάλαμο του Volvo
Για τις μεταφορικές ανάγκες της επιχείρησης διατίθεται ένα διαξονικό Volvo FL 6 με θάλαμο το οποίο χρησιμεύει για τη τροφοδοσία του καϊκιού με πάγο, τη μεταφορά των ψαριών, αλλά και για την αποθήκευση των άδειων φελιζόλ.
«Χωρίς πάγο είναι σαν να πας στον πόλεμο χωρίς όπλα», μας λέει ο Νίκος Φιλίππου και συνεχίζει: «ο πάγος είναι απαραίτητος για να ρίχνουμε στα ψάρια μόλις τα πιάνουμε ώστε να διατηρούνται φρέσκα. Κάθε φορά που επιστρέφουμε από την ψαριά, ελέγχουμε τις διαθέσιμες ποσότητες πάγου που έχουμε αποθηκευμένες στο ψυγείο του καϊκιού και προγραμματίζουμε αν θα χρειαστούμε να αγοράσουμε επιπλέον. Για παράδειγμα σήμερα χρειαζόμαστε μόνο 220 κιλά, περίπου 10 κολόνες των 22 κιλών η μία. Έχουμε χρόνια συνεργασίας με ένα παγοποιείο από το οποίο προμηθευόμαστε καλής ποιότητας πάγο. Η μεταφορά του γίνεται μόνο με φορτηγό-ψυγείο και τον αποθηκεύουμε στο αμπάρι του καϊκιού, όπου επίσης έχουμε ψύξη». Φτάνοντας στο καΐκι οι εργάτες ανέλαβαν αμέσως το ξεφόρτωμα του πάγου από το φορτηγό και την τοποθέτησή του στο ψυγείο του καϊκιού στο αμπάρι, διατηρώντας τον στη σωστή θερμοκρασία.
Ετοιμασίες στο λιμάνι
Ο απόπλους των καϊκιών γίνεται πάντα απογευματινές ώρες και νωρίτερα το πλήρωμα ελέγχει τη σωστή λειτουργία των οργάνων στη γέφυρα, του γερανού, κυρίως όμως τη λειτουργία τηςμηχανής, καθώς μια αβαρία μεσοπέλαγα στοιχίζει σε χρόνο, σε χρήμα και μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την πορεία του καϊκιού. Αφού γίνουν οι απαραίτητοι έλεγχοι ο καπετάνιος δίνει το πρόσταγμα για το σήκωμα της άγκυρας και το ταξίδι ξεκινάει.
Το συγκεκριμένο καΐκι έχει 19 μέτρα μήκος, είναι ξύλινης ελληνικής κατασκευής και διαθέτει μηχανή Caterpillar ισχύος 300 ίππων. Το αλιευτικό συγκρότημα αποτελείται από το κυρίως σκάφος (πρωτοκάικο), το οποίο τραβάει μια βάρκα (δευτεροκάικο). Τα γρι-γρι διακρίνονται σε ημέρας και νύχτας και με αυτά πιάνονται διάφορα είδη ψαριών, όπως γαύροι, σαρδέλες, τόνοι, γόπες, κολιοί και άλλα.
Αρμενίζοντας προς τα βαθιά
Οι ψαράδες έχουν συγκεκριμένα σημεία για το πού θα ρίξουν τα δίχτυα τους, βασιζόμενοι κυρίως στην εμπειρία τους από τις προηγούμενες ημέρες, κρίνοντας ποια περιοχή μπορεί να τους «δώσει» μεγάλη ψαριά. Επιλέγουν από νωρίτερα την τοποθεσία και σαλπάρουν προς τα εκεί, με μόνο «αντίπαλο» άλλα καΐκια τα οποία ενδεχομένως να πλεύσουν προς την ίδια περιοχή.
Την ημέρα που πραγματοποιήσαμε το ρεπορτάζ οι αρχικές προβλέψεις για τον καιρό έδιναν 2-3 μποφόρ ενώ όσο ανοιγόμασταν μεσοπέλαγα ο αέρας δυνάμωνε περισσότερο. Στα 4 μποφόρ, το καΐκι μας κουνούσε συνεχώς ζορίζοντας τους μαθημένους μόνο στα φορτηγά... Μετά από μιάμιση ώρα πορείας στη θάλασσα, με ταχύτητα στους 9 κόμβους φτάσαμε στο σημείο που επέλεξαν οι ψαράδες για να ρίξουμε τα δίχτυα μας.
Έλεγχος μέσω των ραντάρ
Τα ψάρια εντοπίζονται με το βυθόμετρο ή το σόναρ, στην οθόνη του οποίου τα ψάρια φαίνονται σαν μικρές κουκίδες. Ο καπετάνιος μέσω αυτών μπορεί να καταλάβει αν κινούνται πολλά ψάρια στην περιοχή και τι είδους είναι αυτά. Αν θεωρήσει ότι αξίζει να ψαρέψει στο σημείο αυτό ξεκινάει να αφήνει τα ρομπότ.
Ρίψη των ρομπότ
Η λειτουργία των γρι-γρι νύχτας βασίζεται στα ρομπότ, που είναι μικρές πλωτές σχεδίες οι οποίες έχουν επάνω τους μια φιάλη προπανίου και λάμπες 2.000 κεριών. Τα ρομπότ σκορπίζονται σε διάφορα σημεία, σε μακρινή απόσταση μεταξύ τους και σκοπός τους είναι το φως τους να τραβήξει κοντά τους τα ψάρια. Όταν έχει πανσέληνο το φως των λαμπών είναι αναποτελεσματικό και έτσι αποφεύγεται το ψάρεμα.
Συνεχίζοντας για λίγο την πορεία μας αφήσαμε το δεύτερο ρομπότ και έπειτα τα υπόλοιπα τρία. Το καΐκι απομακρύνεται από τα ρομπότ και ένα άτομο του πληρώματος περιφέρεται με τη βάρκα γύρω από αυτά για να δει αν έχουν συγκεντρωθεί ψάρια. Η βάρκα κινείται ήσυχα, με τα κουπιά, για να μην ταράξει τα ψάρια και φύγουν. Όταν εντοπίσει αρκετά ψάρια σβήνει την πρώτη λάμπα και αυτά ακολουθούν το φως της λάμπας της βάρκας, κατευθύνοντάς τα στην ουσία στο σημείο που θέλει, δηλαδή στο δεύτερο ρομπότ, για να συγκεντρωθούν εκεί περισσότερα.
Πρώτη προσπάθεια-Καλάρισμα
Στις 23:30 έγινε η πρώτη προσπάθεια να ρίξουμε τα δίχτυα για να πιάσουμε τα ψάρια, το λεγόμενο καλάρισμα, όπως συνηθίζεται να λέγεται στη γλώσσα των ψαράδων. Τα θαλάσσια ρεύματα ωστόσο ήταν έντονα με αποτέλεσμα να παρασύρονται τα δίχτυα και να αλλάζουν κατεύθυνση τα ψάρια. Την ίδια στιγμή ρίχνοντας τα τελευταία μέτρα ένα κομμάτι από το δίχτυ χτυπήθηκε από συρματόσχοινο και κόπηκε.
Αμέσως οι ψαράδες τα τράβηξαν επάνω ψάχνοντας το κομμένο κομμάτι για να δουν αν επιδιορθώνεται άμεσα η ζημιά ή θα έπρεπε να βγούμε στη στεριά για να τα φτιάξουμε την επόμενη ημέρα. Τελικά το σκίσιμο ήταν μικρό και μέσα σε 20 λεπτά τα είχαμε ράψει, επιδιορθώνοντας τη ζημιά.
Ρίψη σε άλλο σημείο
Λίγο αργότερα επιχειρούσαμε σε άλλο σημείο ρίχνοντας σε πρώτη φάση τα ρομπότ και κατόπιν τα δίχτυα. Ο οδηγός της βάρκας συγκέντρωσε πάλι τα ψάρια κάτω από ένα ρομπότ και ρίξαε τα δίχτυα σε βάθος 35 μέτρων. Το δίχτυ κλείνει από την κάτω πλευρά και στην ουσία γίνεται σαν μια μεγάλη σακούλα στην οποία τραβώντας την προς τα επάνω εγκλωβίζονται μέσα τα ψάρια. Στη δεύτερη απόπειρα πιάσαμε μεγάλη ψαριά με αρκετά κιλά κολιού. Οι ψαράδες φέρνουν κοντά στο καΐκι τα δίχτυα και με απόχη πιάνουν τα ψάρια τα οποία ρίχνουν μέσα σε ειδικές πλαστικές δεξαμενές. Από εκεί ξεχωρίζουν τους κολιούς σε μικρούς και μεγάλους και τους τοποθετούν στα φελιζόλ στα οποία ρίχνουν αμέσως πάγο.
4 τα ξημερώματα και άλλο καλάρισμα
Νωρίς τα ξημερώματα ρίξαμε μια ακόμη φορά τα δίχτυα στη θάλασσα πιάνοντας περίπου 400 κιλά κολιούς. Όσο περνούσε η ώρα, η θάλασσα ηρεμούσε, ωστόσο η υγρασία και το κρύο ήταν πιο έντονα, ενώ το πάτωμα γλιστρούσε πλέον επικίνδυνα. Έχοντας ψαρέψει περίπου στα 1.200 κιλά κολιούς οι καπετάνιοι αποφάσισαν να ξεκινήσουμε την επιστροφή για να προλάβουμε το παζάρι στην ιχθυόσκαλα.
Επιστροφή προς το λιμάνι
«Κανονικά στις 2 τα ξημερώματα το αργότερο πρέπει να επιστρέφουμε στο λιμάνι» μας λέει ο Νίκος και συνεχίζει, «όσο γρηγορότερα φτάσεις στην ιχθυόσκαλα τόσο το καλύτερο είναι για το εμπόρευμά σου καθώς μπορεί να πιάσει μεγαλύτερη τιμή. Όταν καθυστερούμε, όπως σήμερα, υπάρχει περίπτωση να μην πουληθούν τα ψάρια ή να τα δώσουμε σε χαμηλή τιμή. Βέβαια κάθε φορά υπάρχουν απρόβλεπτοι παράγοντες στη δουλειά μας, όπως για παράδειγμα σήμερα που σκίστηκαν τα δίχτυα και είχαμε θαλάσσια ρεύματα με αποτέλεσμα να καθυστερήσουμε σημαντικά. Η δουλειά αυτή θέλει ηρεμία και καθαρό μυαλό. Εμείς οι ψαράδες συνηθίζουμε να λέμε ό,τι είναι να μας δώσει ο Θεός θα μας το δώσει, είτε ψαρεύουμε μια ώρα είτε δέκα».
Καταγραφή αλιευτικής δραστηριότητας
Πριν τον κατάπλου του καϊκιού στο λιμάνι ο καπετάνιος υποχρεούται να κάνει ηλεκτρονική καταγραφή αλιευτικής δραστηριότητας μέσω μιας φόρμας την οποία στέλνει ηλεκτρονικώς απευθείας στο ΥΝΑ, στον τομέα ναυτιλίας. Σύμφωνα με αυτή δηλώνει τον τύπο ψαριού που αλίευσε, τα κιλά που έπιασε, όπως επίσης την ώρα απόπλου και κατάπλου του καϊκιού. Τα στοιχεία πρέπει να είναι τα αληθινά γιατί αν γίνει έλεγχος από λιμενικούς και εντοπιστούν ψευδή στοιχεία ή παρατυπίες τότε επισύρεται το ανάλογο υψηλό πρόστιμο.
Φόρτωμα στο ψυγείο του Volvo
Στις 6:30 το πρωί φτάσαμε στο λιμάνι με σημαντική καθυστέρηση, έξω από κάθε χρονική πρόβλεψη και άμεσα ξεκίνησε η φόρτωση των φελιζόλ με τα ψάρια στο φορτηγό. «Όλα πρέπει να γίνουν γρήγορα από εδώ και πέρα», λέει ο Νίκος, τη στιγμή που βοηθάει στο φόρτωμα των 128 φελιζόλ στο θάλαμο. «Σήμερα πιάσαμε μόνο αυτά ενώ οι αρχικές μας προβλέψεις ήταν για 200 φελιζόλ», καταλήγει ο ίδιος.
Στο δρόμο προς το Κερατσίνι
Το άγχος του οδηγού είναι να φτάσει γρήγορα το εμπόρευμα στην ιχθυόσκαλα για να ξεκινήσει η άμεση διάθεσή του. Ο Νίκος μας λέει σχετικά. «Η μεταφορά των δικών μου ψαριών γίνεται με το Ι.Χ φορτηγό μου, όπως και οι περισσότεροι συνάδελφοι ιδιοκτήτες καϊκιών διαθέτουν ιδιόκτητα φορτηγά, ενώ λιγότεροι τις εκτελούν με Δ. Χ. φορτηγά. Το Ι.Χ φορτηγό πλεονεκτεί σε αυτή τη δουλειά καθώς μια μέρα που δεν θα πιάσουμε πολλά ψάρια μπορούμε να ακυρώσουμε το φορτίο προς την ιχθυόσκαλα, ενώ το Δ.Χ που θα περιμένει δεν μπορείς να το στήσεις και πρέπει να το πληρώσεις για τις ώρες που θα χάσει».
Ξεφόρτωμα στην ιχθυόσκαλα
Το ξεφόρτωμα των φελιζόλ με τα ψάρια γίνεται απευθείας από τους φορτοεκφορτωτές της ιχθυόσκαλας οι οποίοι τα μεταφέρουν στο κατάστημα του εκάστοτε έμπορου που πρόκειται να πουληθούν. Τα δικά μας ψάρια έφτασαν αργά, όταν το παζάρι ήταν στο τελείωμά του με αποτέλεσμα να πουληθούν μικρές ποσότητες. Επάνω σε αυτό ο Νίκος μας είπε : «Το πούλημα των ψαριών είναι σαν το χρηματιστήριο, όταν δεν έχει πολλά ψάρια η αγορά τότε η τιμή είναι καλή. Μπορεί να έρθεις νωρίς και να πουλήσεις σε καλή τιμή τα ψάρια μπορεί όμως να έρθεις και ξημερώματα και να έχουν έλλειψη από κάποιο συγκεκριμένο είδος ψαριού και να πιάσεις τιμή. Όλα είναι προσφορά και ζήτηση», καταλήγει ο Νίκος.
Αγορά και φόρτωμα φελιζόλ
Στις 9 το πρωί μετά από ένα συνολικό ταξίδι 14,5 ωρών αποχωρήσαμε από την ιχθυόσκαλα με κατεύθυνση κατάστημα για την αγορά φελιζόλ για την επόμενη ψαριά. «Αγοράζουμε διακόσια φελιζόλ μήπως το επόμενο βράδυ η ψαριά είναι πλουσιότερη και βγάλουμε καλύτερη ψαριά», μας λέει ο Νίκος.
Αποχαιρετώντας τους ψαράδες
Οι ώρες για την ξεκούραση είναι λίγες καθώς ο Νίκος πρέπει να πάει για την προγραμματισμένη συντήρηση του Volvo και εν συνεχεία να προμηθεύσει με εφόδια και φαγητά τους ψαράδες του καϊκιού. «Τα περιθώρια κέρδους είναι λίγα πλέον, η δουλειά απαιτητική και με πολλές δυσκολίες» μας λέει ο Νίκος πριν τον αποχαιρετήσουμε. «Όταν αποσυρθούν οι δυο καπετάνιοι, ο πατέρας και ο θείος μου, σαφώς η κατάσταση θα είναι δυσκολότερη για εμένα.Όμως αυτή τη δουλειά μάθαμε, αυτή αγαπήσαμε και αυτή θα κάνουμε πάντα με μεράκι, όσες δυσκολίες και αν αντιμετωπίζουμε».
