Το 2011 παρουσιάστηκε το σύστημα Cruise Control Active Prediction από τη Scania και από τότε έμελλε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα να το υιοθετήσουν όλοι ανεξαιρέτως οι κατασκευαστές βαρέων επαγγελματικών οχημάτων. Λίγο αργότερα, η Mercedes παρουσίασε το προγνωστικό σύστημα Predictive Powertrain Control (PPC), το οποίο ήταν στο λανσάρισμα το πιο προχωρημένο από όλα με λειτουργίες και αποδοτικότητα μοναδικές. Είχε λ.χ., με το καλημέρα ολόκληρο το ευρωπαϊκό οδικό δίκτυο προφορτωμένο, και ενσωματωμένη τη λειτουργία ρολαρίσματος Ecoroll.
Από το 2011 μέχρι και σήμερα, Scania και Mercedes είναι οι δύο κατασκευαστές που ανανεώνουν με φρενήρεις ρυθμούς τα προγνωστικά τους συστήματα, οδηγώντας εν ολίγοις τις εξελίξεις. Η Mercedes λ.χ., δίνει τώρα τη δυνατότητα στον οδηγό να ρυθμίζει την αποκαλούμενη άνω και κάτω υστέρηση από τα συν δύο έως τα συν 15 χιλιόμετρα ανά ώρα, σε «βήματα» του ενός χιλιομέτρου. Πολλές από τις αλλαγές στα Actros του 2016 έχουν να κάνουν βέβαια και με τους κινητήρες ΟΜ 471 δεύτερης γενιάς, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από την αφθονία ροπής, ήδη από τις 900 σ.α.λ. ενώ, και η μέγιστη ισχύς είναι διαθέσιμη πιο χαμηλά, στις 1.600 αντί για 1.800 σ.α.λ.
Καθώς οι αναβαθμίσεις είναι συνεχείς και σημαντικές, το περιοδικό TΡΟΧΟΙ & TIR διοργάνωσε τη μοναδική δοκιμή στην Ευρώπη για σύγκριση των αυτοματοποιημένων κιβωτίων των δύο κατασκευαστών. Μετρήσαμε και συγκρίναμε απευθείας, δύο κιβώτια ταχυτήτων σε Actros 1845 και Scania R 450, που αντιπροσωπεύουν αυτή τη στιγμή την τεχνολογική κορυφή της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας.
Πώς γίνεται η σύγκριση
Στη μοναδική δοκιμή στην Ευρώπη για σύγκριση αυτοματοποιημένων κιβωτίων με προγνωστικά συστήματα με GPS, επιλέξαμε το ιδανικότερο ίσως κομμάτι αυτοκινητόδρομου στην Ευρώπη: τον Α81 μεταξύ Στουτγκάρδης και Τσουφενχάουζεν και Ίλσφελντ στη Γερμανία. Όλη η διαδρομή αποτελείται από ανωφέρειες και κατωφέρειες πολλών χιλιομέτρων, βουνό και κοιλάδα εναλλάσσονται, και οι κλίσεις είναι ήπιες έτσι ώστε η διαδρομή μας να είναι αντιπροσωπευτική ενός οχήματος που δουλεύει στη διεθνομεταφορά. Οδηγήσαμε το μεγαλύτερο μέρος μιας εβδομάδας από τις 7 το βράδυ μέχρι μετά τα μεσάνυχτα ώστε να πάρουμε «καθαρές» μετρήσεις και να αποφύγουμε πιθανή κυκλοφοριακή συμφόρηση.
Ο συντάκτης του T&T και ο Γερμανός συνάδελφος Michael Kern οδήγησαν εναλλάξ, από τρεις γύρους και τα δύο οχήματα. Η πρώτη διαδρομή πραγματοποιήθηκε με ενεργοποιημένο μόνο τον απλό αυτόματο πιλότο (cruise control). Scania και Mercedes δηλαδή, οδηγήθηκαν χωρίς καμία λειτουργία των προγνωστικών να είναι ενεργοποιημένη. Στη δεύτερη διαδρομή οδηγήθηκαν τα δύο οχήματα από τους δοκιμαστές, με τα προγνωστικά ενεργοποιημένα και τα αυτόματα κιβώτια στο mode «στάνταρ» και στην τρίτη επανάληψη, με τα κιβώτια ταχυτήτων στη θέση «Economy» και τα PPC/Active Prediction ενεργοποιημένα.
Στη δεύτερη περίπτωση, δηλαδή, με τα προγνωστικά ενεργοποιημένα, και τα κιβώτια ταχυτήτων στη νορμάλ λειτουργία, στο δρόμο συμβαίνουν τα εξής: στο Scania η υπέρβαση ορίου που έχει επιλεγεί στον αυτόματο πιλότο είναι συν 4% προς τα πάνω και στο μείον 6%. Η προεπιλογή της νορμάλ λειτουργίας με PPC στο Actros σημαίνει συν 4 χιλιόμετρα υπέρβαση ταχύτητας προς τα πάνω και μείον 5 χιλιόμετρα προς τα «κάτω». Και στα δύο οχήματα θέσαμε ως ταχύτητα ταξιδιού τα 85 χλμ./ ώρα. Για να πάμε κατευθείαν στο «ψητό», ας δούμε τι σημαίνει αυτό στην πράξη.
Και τα δύο προγνωστικά λοιπόν, όπως διαπιστώσαμε, επιχειρούν να φτάσουν την ταχύτητα των 80 χλμ./ώρα και από εκεί και πέρα, να εκμεταλλευθούν την κινητική ορμή και είτε με Ecoroll είτε με λίγο γκάζι πριν από μια ανηφόρα, να πάρουν φόρα για την επόμενη ανάβαση. Όπως έχουμε δει και σε δοκιμές στην Ελλάδα, το προγνωστικό αναγνωρίζοντας πως σε μερικά μέτρα είναι το τέλος της ανάβασης, σταματάει να δίνει γκάζι, γιατί ξέρει πως σύντομα η κατηφόρα θα επιταχύνει τη μάζα του φορτηγού από μόνη της. Από τη στιγμή που πλέον, και στη χώρα μας πολλοί τράκτορες διαθέτουν κάποιο προγνωστικό σύστημα, το κύριο ερώτημα είναι μήπως το PPC και το Active Prediction κάνουν τα Mercedes και Scania να… σέρνονται αφού ψάχνουν συνέχεια ευκαιρία για να ρολάρουν.
«Μάστορες» στα ανεβοκατεβάσματα
Κι εδώ έρχεται ίσως η μεγαλύτερη έκπληξη της δοκιμής: η μέση ωριαία ταχύτητα με το προγνωστικό ενεργοποιημένο, είναι μεταξύ 1 και 1,2% χαμηλότερη σε σχέση με όταν ο οδηγός δεν το χρησιμοποιεί, πρακτικά αμελητέα. Το όφελος όμως –όπως μπορείτε να δείτε και στους πίνακες με τις μετρήσεις μας– σε εξοικονόμηση καυσίμου φτάνει ένα πολύ εντυπωσιακό 9%. Να σημειώσουμε βέβαια ότι, αυτές οι επιδόσεις αφορούν μόνο στο τμήμα του αυτοκινητόδρομου όπου κινηθήκαμε –τα οφέλη σε περιοχές με ήπια τοπογραφία σαφώς και είναι μικρότερα. Επίσης, για τους αναγνώστες που θα επικεντρωθούν στους πίνακες με τις μετρήσεις, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, ο απλός αυτόματος πιλότος του Actros (με το PPC απενεργοποιημένο) καταναλώνει λιγότερο καύσιμο σε σχέση με το Scania, εξού και η μεγαλύτερη αποδοτικότητα του Active Prediction του Scania σε σχέση με το PPC της Mercedes.
Το τρίτο σκέλος της δοκιμής αφορούσε την ίδια διαδρομή, με τη λειτουργία «Eco» στο Actros και διαφορετικές ρυθμίσεις στο κιβώτιο του Scania –που δεν έχει Eco ρύθμιση στο Opticruise. Η ταχύτητα σε αυτή την περίπτωση που ρυθμίζουμε στον αυτόματο πιλότο του Mercedes είναι τα 85 χλμ./ώρα, μηδενίζουμε όμως την υπέρβαση και επιτρέπουμε την κάτω υστέρηση να φτάσει τα μείον 10χλμ./ώρα. Το Scania ρυθμίστηκε στο συν μηδέν τοις εκατό και στο μείον δώδεκα τοις εκατό. Πρακτικά, και τα δύο προγνωστικά –με αυτές τις ρυθμίσεις- επιτρέπουν στα οχήματα να «πέσουν» στα 75 χλμ./ώρα προτού κατεβάσουν σχέση ή σχέσεις στο κιβώτιο. Η επιτάχυνση που βλέπαμε στην ευθεία ή την κατηφόρα πριν από ένα λόφο, με το PPC στην Eco λειτουργία του κιβωτίου απλά έπαψε να υφίσταται. Αυτό μπορεί να ακούγεται παράλογο σε έναν οδηγό, αλλά σε διαδρομές όπου δεν υπάρχει πολλή κίνηση εύκολα μπορεί να το χρησιμοποιήσει.
Στο σκοτάδι, σε διαδρομή που μόλις μαθαίναμε και υπό καταρρακτώδη βροχή, πρόκειται γα ρεσιτάλ τεχνολογίας. Ο τρόπος που τα φορτηγά χρησιμοποιούν την κινητική τους ενέργεια και την απόλυτη γνώση της τοπογραφίας από τους προφορτωμένους 3D τοπογραφικούς χάρτες, σε αφήνει με ανοιχτό το στόμα. Κι ενώ ένας έμπειρος οδηγός μπορεί να κοντράρει το PPC –σεταρισμένο όπως και το σύνηθες cruise control- σε διαδρομή που γνωρίζει, τη λειτουργία «Eco» θεωρούμε πως κανείς δε μπορεί να την πετύχει. Ποιος οδηγός θα άφηνε στην εθνική να πέσει στα 75 χλμ./ώρα πριν από ανηφόρα, ή θα έκανε κατεβάσματα στις μόλις 1.000 σ.α.λ.; Σε σχέση με τη στάνταρ λειτουργία το Mercedes κατανάλωσε 5,7% λιγότερο και το Scania 7,5%. Επίσης, ενώ περιμέναμε πως η μέση ωριαία θα έπεφτε σημαντικά, με το ζόρι καταγράψαμε 1% μικρότερη.
Οι αριθμοί και η αίσθηση
Αναμενόμενα και τα δύο οχήματα της δοκιμής έχουν μακρύ τελικό «βήμα»: το Mercedes κινείται με μόλις 1.160 σ.α.λ. στα 85 χλμ./ώρα και το Scania 1.185 σ.α.λ. Και τα δύο κιβώτια είναι direct drive. Πώς είναι σε αίσθηση; Στο Mercedes ακούς όλες τις αλλαγές, οι οποίες είναι όμως αριστοτεχνικές σε ακρίβεια και ιδιαίτερα σοφιστικέ.
Σε οποιοδήποτε mode (λειτουργία) το PowerShift είναι αλάνθαστο. Ό,τι και να κάνεις, είναι αδύνατο να μπερδέψεις το κιβώτιο. Το Opticruise από την άλλη, θεωρούμε πως είναι το πιο «βελούδινο» κιβώτιο ταχυτήτων της αγοράς αυτή τη στιγμή. Περνάει από τη μία σχέση στην άλλη με ηλεκτρικό σχεδόν τρόπο. Με λίγα λόγια, «κεντάει».
Μελετώντας τις σημειώσεις μας, καταγράψαμε την τάση του Mercedes να ανεβάζει δύο σχέσεις σε ανηφόρα κλίσης 6% στον αυτοκινητόδρομο, κάτι που κανένας οδηγός δεν θα έκανε ποτέ. Τα ηλεκτρονικά ξέρουν όμως τη χαρτογράφηση του νέου ΟΜ 471 και το γεγονός πως έχει ήδη σχεδόν τη μέγιστη ροπή διαθέσιμη από τις 900 σ.α.λ. Και τα δύο οχήματα πάντως είναι μάστορες της οικονομίας –ήταν φανερό σε κάθε χιλιόμετρο, ότι προσπαθούν να σώσουν και την τελευταία σταγόνα. Είναι και οι καμπίνες και στα δύο τόσο καλά μονωμένες, που πολλές στιγμές αισθάνεσαι πως έχει σβήσει ο κινητήρας.
Προγνωστικά, μανουβράρισμα, ερπυσμός, έξτρα λειτουργίες
Τα φορτηγά, τεχνολογικά, κινούνται πλέον με τέτοιους ρυθμούς, που τα δεδομένα αλλάζουν κάθε π.χ., εξάμηνο. Το Scania Active Prediction διαθέτει πλέον τρισδιάστατους τοπογραφικούς χάρτες από την Continental –μέχρι πρόσφατα ήταν της Garmin. Η Mercedes τους προμηθεύεται από την TomTom. Με τις βελτιώσεις που δέχθηκαν τα Actros στο πλαίσιο της παρουσίασης των 13λιτρων ΟΜ 471 κινητήρων δεύτερης γενιάς, υπάρχει σειρά αναβαθμίσεων, όπως ακόμη πιο εξελιγμένη λειτουργία του Ecoroll ενώ, έγινε update και στους χάρτες. Αν μάλιστα, ο οδηγός έχει επιλέξει τη λειτουργία «Aeconomy» στο PowerShift, η άνω υστέρηση (υπέρβαση) μπορεί να φτάνει και τα 94 χλμ./ώρα –για λίγα δευτερόλεπτα βέβαια, προκειμένου να μην καταγραφεί παράβαση στην κάρτα του ταχογράφου. Αυτή η δυνατότητα δεν υπήρχε (μέχρι εκείνες τις ημέρες) στο Actros της δοκιμής.
Ένα τμήμα του συγκριτικού αφορούσε στις έξτρα λειτουργίες των κιβωτίων, όπως μανουβράρισμα, crawler, γρήγορες όπισθεν, rocking mode κ.ά. Αρχικά, ξεκοτσάραμε τα τρέιλερ, για να δούμε κατά πόσον τα ηλεκτρονικά αντιλαμβάνονται το μειωμένο απόβαρο. Το Mercedes «κατάλαβε» αμέσως την αλλαγή, και ξεκινούσε με έκτη στο κιβώτιο, από στάση. Αντίθετα, το Scania, έμεινε στην τετάρτη σε όλες τις προσπάθειές μας. Στη λειτουργία μανουβραρίσματος –που είναι χρήσιμη π.χ., όταν προσεγγίζεις το χείλος της ράμπας φορτοεκφόρτωσης σε κάποια αποθήκη, και τα δύο οχήματα κάνουν σπουδαία δουλειά. Φυσικά, κι εδώ, η φιλοσοφία είναι διαφορετική. Το Mercedes εμπλέκει αυτή τη λειτουργία αυτόματα, ενώ στο Scania πρέπει ο οδηγός να την επιλέξει.
Επίσης, το Actros είναι φανερό πως προτιμά να «έρπει» με τον συμπλέκτη κλειστό, και το Scania να συμπλέκει και αποσυμπλέκει συνεχώς. Για να δοκιμάσουμε αυτή τη λειτουργία, κάναμε όπισθεν με τα 40τονα οχήματα σε ανηφόρα, χαϊδεύοντας το πεντάλ του γκαζιού, ή αντίστροφα εκκινώντας σε ανηφόρα, παίζοντας με το γκάζι, και κάτω από τα 3-4 χλμ./ώρα. Στις 700 σ.α.λ. και πάνω, η λειτουργία βγαίνει off αυτόματα. Ως εντύπωση, το Actros είναι λίγο πιο απότομο στο πώς συμπεριφέρεται, και το Scania πιο «γλυκό», αλλά το σκορ είναι ισόπαλο. Ένα σημείο όπου το Scania υστερεί είναι η μη διαθεσιμότητα έξτρα γρήγορων σχέσεων όπισθεν, το Mercedes έχει 2 όπισθεν, συν άλλες 2 γρήγορες. Στο Actros, αν η ανηφόρα είναι ακραία, τα ηλεκτρονικά το νιώθουν και βγάζουν τη λειτουργία μανουβραρίσματος «off». Τέλος, στο Actros δε χρειάζεται να κάνεις κάτι, ενώ στο Scania, πρέπει να πας χειροκίνητη λειτουργία, μετά σε νεκρά και πάει λέγοντας. Συνολικά, δεν θα βρεθεί άνθρωπος να παραπονεθεί για τα δύο οχήματα, αφού είναι εξαιρετικά.
Τα αυτοματοποιημένα κιβώτια στα όριά τους
Το τμήμα της δοκιμής που ευχαριστηθήκαμε πιο πολύ, ήταν αυτό όπου μετρήσαμε τις επιδόσεις σε ανάβαση κλίσης 13%. Πρόκειται για μία από τις πιο δύσκολες στην Ευρώπη. Βασικά, αν δε γνωρίζεις την περιοχή, αποκλείεται να το επιχειρήσεις με 40τονο όχημα. Είναι το χειρότερο «καρφί» στη Γερμανία. Εδώ, το Actros πήρε για τα καλά το «αίμα» του πίσω. Ας περιγράψουμε λοιπόν, το τι ακριβώς κάναμε. Αφήνουμε την κύρια διαδρομή, και στρίβουμε δεξιά, με ταχύτητα όσο το δυνατόν μεγαλύτερη, γύρω στα 40 χλμ./ ώρα. Σε λίγα δευτερόλεπτα εμφανίζεται η απειλητική πινακίδα με την ένδειξη ανηφόρα 13%, και το χειρότερο δεν είναι αυτό, αλλά η αριστερή στροφή που ακολουθεί. Είναι τόσο μεγάλη η κλίση και οι αντιστάσεις κύλισης που αισθάνεσαι λες και χτύπησες τοίχο.
Το PowerShift στη στάνταρ («Α») λειτουργία καρφώνει χωρίς δισταγμό μια πέμπτη (από ενάτη) και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Κι εδώ υπεισέρχεται το πλεονέκτημα των επιλογών της Mercedes: το PPC μπορεί να ενεργοποιηθεί από τα μόλις 15 χλμ./ώρα (το Scania στα 50 χλμ./ώρα) άρα, μπορείς να το επιλέξεις και σε αυτή από τη λειτουργία «Power». Σε αυτή την περίπτωση, τα ηλεκτρονικά φοβούμενα την τρομακτική κλίση, κάνουν παραπάνω αλλαγές, και στο πιο δύσκολο κομμάτι επιλέγουν τρίτη λόγο πριν την απόλυτη ακινητοποίηση και την κρατάνε σε πολύ υψηλές στροφές φοβούμενα μην κρεμάσει το φορτηγό. Το αποτέλεσμα είναι το όχημα να είναι σημαντικά πιο αργό στη λειτουργία «Power» απ’ ότι στη νορμάλ – σε όλες τις άλλες περιπτώσεις είναι υποδειγματικό. την περίπτωση. Και δουλεύει άψογα, βοηθώντας τον οδηγό να ξεμπερδέψει με μία ανάβαση μοναδικής δυσκολίας. Ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη νιώσαμε όταν διαπιστώσαμε ότι, και στη λειτουργία «Eco» το Actros πάλι τα καταφέρνει μια χαρά, ενώ περιμέναμε πως θα «κρεμάσει» και θα ακινητοποιηθεί. Γενικά, το κιβώτιο είναι πολύ «ψαγμένο» και σοφιστικέ στο πώς αλλάζει τις σχέσεις.
Το Scania επίσης τα καταφέρνει μια χαρά στη φοβερή αυτή ανάβαση, εκτός από τη λειτουργία «Power». Σε αυτή την περίπτωση, τα ηλεκτρονικά φοβούμενα την τρομακτική κλίση, κάνουν παραπάνω αλλαγές, και στο πιο δύσκολο κομμάτι επιλέγουν τρίτη λόγο πριν την απόλυτη ακινητοποίηση και την κρατάνε σε πολύ υψηλές στροφές φοβούμενα μην κρεμά- σει το φορτηγό. Το αποτέλεσμα είναι το όχημα να είναι σημαντικά πιο αργό στη
λειτουργία «Power» απ’ ότι στη νορμάλ –σε όλες τις άλλες περιπτώσεις είναι υποδειγματικό.
