Το μεταφορικό έργο των ζωάμαξων στην Ελλάδα βασίζεται κατά κύριο λόγο στη μετακίνηση ζώντων ζώων από πεδινές περιοχές σε ορεινές τους θερινούς μήνες και την επιστροφή τους κατά τους φθινοπωρινούς. Την περίοδο αυτή τα Δ.Χ. φορτηγά αναλαμβάνουν να φέρουν εις πέρας ένα πλούσιο μεταφορικό έργο, με δρομολόγια σχεδόν σε καθημερινή βάση για δύο μήνες, ενώ ένα μικρότερο ποσοστό αναλαμβάνεται από τα Ι.Χ. φορτηγά.
Η συγκεκριμένη μεταφορά απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στο φόρτωμα και το ξεφόρτωμα, σύγχρονες ζωάμαξες, αλλά και την ανάλογη εμπειρία από τους οδηγούς, καθώς τα φορτηγά κινούνται σε δύσκολες διαδρομές, όπως αυτήν που καλύπτουμε εμείς, από την Ηγουμενίτσα προς το χωριό Γράμμος. Ανηφόρες και κατηφόρες με απότομη κλίση, στενά περάσματα, χωματόδρομος σε υψόμετρο 1.750 μέτρων συνθέτουν το πέρασμά μας στην οροσειρά της Πίνδου. Εδώ, η οδήγηση γίνεται με πολύ χαμηλές ταχύτητες, καθώς μια λάθος κίνηση στο τιμόνι ή τυχόν μετατόπιση των ζώων μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες. Ο συντάκτης μας, Παύλος Μαυρομύτης, συνταξιδεύει με τον Γιώργο Κουμπή και το συρόμενο Volvo του καταγράφοντας τις ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης μεταφοράς.
Εποχική δουλειά
Η δουλειά των ζωάμαξων που δραστηριοποιούνται μόνο στην εθνική μεταφορά είναι, όπως αναφέρθηκε προηγούμενα, εποχική και αφορά κυρίως στη μετακίνηση των ζώων από πεδινές σε ορεινές περιοχές. Βέβαια, η συγκεκριμένη μεταφορά παρουσιάζει πτώση τα τελευταία χρόνια, είτε γιατί οι κτηνοτρόφοι μειώνονται, είτε γιατί αγοράζουν και εκτρέφουν ξένες ράτσες ζώων (κυρίως ρόβατα) τα οποία δεν απαιτούν μετακίνηση σε ορεινά μέρη.
Ωστόσο, πτώση παρουσιάζουν και οι μεταφορές από το εξωτερικό προς την Ελλάδα, κυρίως, εξαιτίας του έντονου ανταγωνισμού από τις μεταφορικές των γειτονικών μας χωρών. Όσον αφορά στα κόμιστρα, σαφώς και είναι πιο πεσμένα σε σύγκριση με το παρελθόν σε μια περίοδο μάλιστα που το κοστολόγιο συνεχώς αυξάνει. Επίσης, να αναφέρουμε ότι το κόστος αγοράς μιας ζωάμαξας είναι πολλαπλάσιο σε σχέση με ένα συμβατικό συρόμενο (π.χ. μουσαμάδες). Η άνοδος προς τα βουνά ξεκινάει το Μάιο και διαρκεί μέχρι τέλη Ιουνίου, μεταφέροντας ως επί το πλείστον πρόβατα και αγελάδες. Αντίστοιχα η επιστροφή αρχίζει από το τέλος Σεπτεμβρίου και μπορεί να διαρκέσει μέχρι τέλη Νοέμβρη, αναλόγως με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν.
Καθαρισμός ζωάμαξας
Μετά από κάθε δρομολόγιο ο οδηγός πλένει το εσωτερικό της ζωάμαξας για να είναι καθαρό και έτοιμο για την επόμενη μεταφορά. Ο καθαρισμός γίνεται με μεγάλη ποσότητα νερού, με πιεστικό μηχάνημα, και εν συνεχεία, αν χρειαστεί, ο οδηγός τοποθετεί άχυρα στο πάτωμα
Φόρτωμα στην Ηγουμενίτσα
Ο Γιώργος Κουμπής είναι ιδιοκτήτης ενός συρόμενου το οποίο τον εξυπηρετεί στη δουλειά του καθώς κινείται σε στενά σημεία που δεν χωράει ένα επικαθήμενο. Άλλωστε, αυτό είναι από τα βασικά πλεονεκτήματα του συρόμενου το οποίο εξασφαλίζει πρόσβαση σε δυσπρόσιτα μέρη. Η φόρτωση περιλάμβανε συνολικά πενήντα δύο αγελάδες οι οποίες διανεμήθηκαν σε τέσσερα διαφορετικά πατάρια, δύο στο φορτηγό και δύο στη ρυμούλκα. Για τη σωστή και ασφαλή φόρτωση των ζώων απαιτείται η συνεργασία αρκετών ατόμων τα οποία επιβλέπουν τη διαδικασία ώστε να διεξάγεται ομαλά.
Σε πρώτη φάση φορτώνονται τα ζώα για το επάνω πατάρι το οποίο με μπουκάλες ανυψώνεται και ανεβαίνει ψηλά. Εν συνεχεία φορτώνονται τα ζώα στο κάτω πατάρι. Να αναφέρουμε επίσης ότι η πόρτα του φορτηγού, χάρη σε μια ειδική κατασκευή (βλέπε φωτό δεξιά κάτω), επικοινωνεί άμεσα με τη ρυμούλκα για να περνάνε τα ζώα και έτσι δεν χρειάζεται ο οδηγός του να ξεκοτσάρει.
Στην Εγνατία Οδό
Το πρώτο κομμάτι της διαδρομής είναι το πιο εύκολο καθώς γίνεται στον αυτοκινητόδρομο με δύο λωρίδες ανά κυκλοφορία. Ωστόσο, δυστυχώς, η Εγνατία Οδός τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει σημάδια εγκατάλειψης με πολλές λακκούβες και κακής ποιότητας άσφαλτο σε αρκετά σημεία.
Μέχρι τα Γρεβενά θα κάνουμε αρκετές ολιγόλεπτες στάσεις για να ελέγξει ο Γιώργος αν κάποιο ζώο είναι πεσμένο, έτσι ώστε να μην το καταπλακώσουν τα υπόλοιπα. Ο δρόμος με κατεύθυνση τα σύνορα Ελλάδας-Αλβανίας, στην Κρυσταλλοπηγή, συνεχίζει στην ίδια κατάσταση με δύο λωρίδες ανά κυκλοφορία. Στην έξοδο για Καστοριά θα βγούμε για να συνεχίσουμε με κατεύθυνση τα ορεινά της Πίνδου και συγκεκριμένα το χωριό Γράμμος.
Μανιάκοι-Νεστόριο
Αποτελεί το δεύτερο κομμάτι της διαδρομής χωρίς κάποια ιδιαίτερη δυσκολία, με την κίνηση των οχημάτων να πραγματοποιείται σε μια λωρίδα ανά κυκλοφορία. Ωστόσο, στο κομμάτι αυτό απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή εξαιτίας των πολλών γεωργικών μηχανημάτων που χρησιμοποιούν την οδό και κινούνται με χαμηλές ταχύτητες. Ακόμα, η συγκεκριμένη περιοχή είναι βιότοπος άγριων ζώων (αρκούδες, λύκοι και πολλά αγριογουρούνα) και συνεπώς υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης ατυχήματος. Η προσοχή των οδηγών τις βραδινές ώρες πρέπει να είναι τεταμένη.
Νεστόριο-Έξοδος Γράμμου
Το τρίτο μέρος της διαδρομής από το Νεστόριο μέχρι την έξοδο του χωριού Γράμμος είναι ακόμη πιο δύσκολο, εξαιτίας των έντονων υψομετρικών διαφορών καθώς και της στενότητας του δρόμου. Πλέον, υπάρχουν σημεία στα οποία χωράει να περάσει μόνο το συρόμενο και σε περίπτωση που συναντηθεί με κάποιο άλλο όχημα πρέπει υποχρεωτικά ο ένας από τους δύο οδηγούς να παραχωρήσει προτεραιότητα. Ο δρόμος έχει αρκετές κλειστές στροφές και η οδήγηση της ζωάμαξας γίνεται με χαμηλή ταχύτητα για να αποφευχθεί πιθανή μετατόπιση των ζώων. Επίσης, το κομμάτι αυτό έχει έντονες ανηφόρες, με κλίση μέχρι και 12%. Την ημέρα του δρομολογίου οι καιρικές συνθήκες ήταν κακές με έντονη βροχόπτωση. Σε συνδυασμό μάλιστα με την πυκνή ομίχλη δημιουργούν δύσκολες οδηγικές συνθήκες. Επιπλέον, οι συχνές κατολισθήσεις που φέρνουν πέτρες στο οδόστρωμα αυξάνουν τις πιθανότητες σκισίματος κάποιου ελαστικού ή άλλης ζημιάς.
Έξοδος Γράμμου- Χωριό Γράμμος. Χωματόδρομος σε υψόμετρο 1750 μ.
Πρόκειται για το μικρότερο χιλιομετρικά τμήμα της διαδρομής, περίπου έξι χιλιόμετρα, το οποίο ωστόσο είναι το πιο δύσκολο και επικίνδυνο. Πλέον η διέλευση του συρόμενου γίνεται αποκλειστικά σε χωματόδρομο και μέχρι το ψηλότερο σημείο της στα 1.750 μέτρα, ακολουθεί απότομες ανηφορικές κλίσεις. Όταν βρέχει σχηματίζεται γλίτσα και λάσπη στο οδόστρωμα με αποτέλεσμα η κίνηση των οχημάτων να γίνεται δύσκολη και επικίνδυνη. Μάλιστα μετά από έντονες βροχοπτώσεις δημιουργούνται βαθιές αυλακιές στο οδόστρωμα στις οποίες μπορεί να κολλήσει το φορτηγό. Μετά τον αυχένα ο δρόμος ακολουθεί μια παρατεταμένη κατηφόρα μέχρι το χωριό Γράμμος στην οποία το φορτηγό πρέπει επίσης να κινείται με αργή ταχύτητα και συχνή χρήση του μηχανόφρενου.
Ξεφόρτωμα
Το ξεφόρτωμα των ζώων πραγματοποιήθηκε σε στάβλο στην είσοδο του χωριού και διήρκησε περίπου είκοσι λεπτά. Σε πρώτη φάση ξεφορτώνονται τα ζώα που βρίσκονται στη ρυμούλκα, στο επάνω και κάτω μέρος και ύστερα αυτά στο φορτηγό. Το μοναδικό σημείο που μπορεί να στρίψει το συρόμενο βρίσκεται μέσα στο χωριό και στη συνέχεια ο οδηγός παίρνει τον ίδιο δρόμο της επιστροφής. Το επόμενο πρωί ο Γιώργος πρέπει να είναι πάλι στους στάβλους της Θεσπρωτίας να φορτώσει και να μεταφέρει τα κοπάδια σε πιο βόρειες ορεινές περιοχές.
Συμπερασματικά, η μεταφορά ζώντων ζώων απαιτεί συνέπεια και επαγγελματισμό από τον οδηγό σε όλες τις φάσεις της, από το φόρτωμα μέχρι το ξεφόρτωμα, καθώς οι δυσκολίες και οι προκλήσεις της δουλειάς είναι πολλές.
